“असारै महिनामा पानी पर्यो रुझाउने
एक्लो यो मेरो मन कसरी वुझाउने
भन्थिन है मैच्यागंले रुदै वरर
नौ डांडा पारी छ कम्पनी शहर”
छुजागं डुक्पाको ओरिजीनल स्वर वजिरहेको छ ।
मीनभनको व्यस्त सडक देखिने मेरो झ्यालको पर्दामा सूस्तरी हावाले पर्दा ओल्टाइ पल्टाइ गरेको छ ।
झरीले होला सरोकारवाला नआइदिदा म नोष्टाल्जिक हुने मौका पाएको छु । हो यस्तै झरी पर्दा भयरथान तिरवाट कुलुकुल गर्दै भल वग्दै झरेको हेरेर म कलिलो वालकले मौलाको घरवाट शुदुर भविष्य केलाउथे । मकैका पात एकतमासले झरीको आवाजसंगै सुसाउदा म प्रकृतिसंगको सामाप्यिताले रोमान्टिक वन्थे ।
हो यस्तै झरीमा बाले कुलो काट्नुहुन्थ्यो र आमाले धानको विउ काढ्नुहुन्थ्यो । वासडांडे आवै, मौले रोमकुमारी भाउजु र कइन्डाडा सेती दिदीहरु छुपु छुपु धान रोप्न आउनुहुन्थ्यो । कामीगांउ देखि झरेको भल संग्रह भएको फेदी खन्डको पोखरो खुल्थ्यो र रोपाइले गति लिन्थ्यो । हर्मीचौरै दाईले आह आह गर्दै गोरु खेद्नु हुन्थ्यो । मौले ठुल्दाई वाक्लो ओठ माथीको मुस्कान च्याप्दै हाम्रो तिर झर्नुहुन्थ्यो । मरेग्दांमा यतिवटा गरा रोपे अरे भन्ने अरेका भनाई बीच हामीपनि रोपाइको कम्पिटिसनमा ओर्लन्थ्यौ ।
मैले नाम लिएका र मेरो अतितलाई, मेरो स्मृतिलाई ताजगी दिने धेरै पात्रहरु यस लोकमा हुनुहुन्न । बा जानुभएको पनि केही दशक भयो । मौले ठूल्दाई, हर्मीचौरे दाई यस धर्तीमा हुनुहुन्न । मौले रोमकुमारी भाउजु मधेश झरेको पनि वर्षाै भयो । यद्यपि हर झरीमा मेरा स्मृतिमा कामी गांउको भल, डिठ्ठाको फेदीखन्डको पोखरो, झरीका बीच भन्जिगंतिरवाट घासको भारी लिएर सुसेल्दै आउने शुरेश, कटहर पाके नपाकेको चियो गर्ने डिठ्ठा माधव आइरहन्छन ।
यो कंक्रिटको जंगलमा यति जकडिएको छ की अव यसको फन्दावाट फुत्कीन मलाई मुस्किल हुदै गएको छ । केही सुविधाहरु थपिए होलान तर जीवनको आनन्द त्यही वालापनमा छ । जंहा मेरो वालसखा रानाको सानु, वेके, सुरेश र पन्डित माइलाहरु छन । त्यहा पोखरो, मौलेका लिची र पन्डितका आंप छन ।
सुपारी आप, सचिवको चर्के आंप, लाहुरे बाको गरमे आंप मात्र होइन भन्जिगंतिरका लर्के आप र कटहरु पाक्ने यो झरीको सिजनमा म वतास झै वत्तिएका यी वेलगाम सवारी साधन हेरेर दिक्क भएको छु । म मात्रै होइन गांउमा वालापन विताउने सवैमा यस्तै भावना दगुर्छन । क्वालालम्पुरमा भेट भएको श्रीधर भन्छ के गर्नु काका विदेशको जीवन सहज भएपनि मनले मान्दैन । मन त गांउमै छ हर घडी । भाग्य अजमाउन जापान पुगेको गोविन्द फोनको अर्को टुंगोमा सुसाउछ ख्वै अंकल दशैमा त आउन पाइन्न होला ।
स्याल धपाउने देखि दुम्सी मार्ने सम्मका उपक्रममा गहिरामा म सैगै हुने शुरेश वतास एसोसियट्सको कामवाट थकित भएर फर्किदा पनि तिनै उमाकोटे आवै, तिनै शालिकराम जीवा र तिनै मलेइ आवैका विशेषता केलाइरहन्छन ।
यता मेरो कम्प्युटरमा स्वर्गीय शुनिल वर्देवा सुसाइरहेका छन…
“कोइ फर्काइदेउ त्यो मेरो वालापन
कोही फर्काइदेउ अतितका ती मिठा पल…”

पूर्वयुवराज्ञी हिमानी शाह मंगलबार स्याङ्जा आएकी छन् । यहाँको कालीगण्डकी गाउँपालिका अवस्थित आलमदेवी मन्दिर दर्शन गर्ने पूर्वयोजनाका साथ हिमानी स्याङजा आएकी हुन् ।

परापूर्वकालदेखि नै आफूहरुले कुल देवताको मन्दिरको रुपमा लिइने आलमदेवी मन्दिर राजपरिवारले हालसम्म पनि प्रमुख मन्दिरको रुपमा लिने गरेका छन् । छोरा रिद्रयन्द्र शाहको ब्रतबन्ध गरेपछि कुलको लागि चढाइएको भेटी छाड्न आलमदेवी आएकी हिमानी भेटी चढाएर मन्दिर दर्शन गरेलगत्तै पुन: पोखरा फर्किने बताइएको छ । छोरा रिद्रयन्द्र र छोरीहरु पूर्णिमा र कृतिका लगायत सुरक्षाकर्मी र अङ्गरक्षकका साथ आलमदेवी मन्दिर आएकी उनले पुतलीबजार नगरपालिका १ प्रगतिनगरस्थित ठकुरी समाजको भवन पनि उद्घाटन गरेकी छन् ।

प्रमुख अतिथिको रुपमा भवन उद्घाटन गरेकी हिमानीलाई आयोजकले शुभकामना मन्तव्यको लागि आग्रह गर्दा समेत अनौपचारिक रुपमा बोल्न नचाहेपछि उनी छोटो समय मञ्चमा बसेर आलमदेवी मन्दिर प्रस्तान गरेकी हुन् । नगरपालिकाको प्रमुख समस्याका बारेमा आफूमार्फत जानकारी लिइएको समाजका अध्यक्ष तुलसिंह ठकुरीले बताए । ७ आना ३ दाम क्षेत्रफलमा बनाइएको उक्त भवनमा दुईवटा तला रहेको छ भने चन्दाबाट निर्माण गरिएको उक्त भवनको लागत ८० लाख रहेको अध्यक्ष ठकुरीले बताए ।

स्याङ्गजाकै अग्रणी शैक्षिक संस्थाको रुपमा २०२२ सालमा स्थापित जनता मावीले आधा शताब्दी पार गरी स्वर्ण महोत्सव मनाउदै छ । आधा शताव्दीको यात्रामा जमावीमा अनेक परिवर्तनहरु देखा परे । तत्कालिन गांउका शिक्षा प्रेमीले अरुवा वाट ढुंगा र वालुवा वोकेर खडा गरेको जनता माविको पुरानो भवन अब कसैको स्मृतिको कुनामा र कतै तस्विरमा मात्र बाँकी रहेको छ । भारतीय दुतावासको सहयोगमा बनेको नयाँ भवन साबिक भन्दा दक्षिण पश्चिम भागमा ठडिएको छ । अबको पुस्ताले यसैलाई जमाविको मानक मान्नेछ । यद्यपि यसका अनेक स्मृतिहरु मेरो मानसपटलमा छरिएर रहेका छन् । मेरा अन्तर कुन्तरमा रहेका त्यी सम्झानारुपी तस्विरहरु एक एक केलाउदैछु म यहाँ। संझनामा सझिदै जनता मावी ।
संझना विर्सनाः
जनता प्रावी कट्टी चौकवाट ५ कक्षा उतिर्ण भई म २०४६ सालमा जनाता मावी अर्चले कक्षा ६ मा भर्ना हुन पुगे । मुलुकमा वहुदलीय व्यवस्थाको लागि आन्दोलन चलेको र प्रहरी चौकी अर्चलेमा भएकाले यो केही समय आन्दोलित बनेको थियो । २०४६ मा वहुदलीय व्यवस्थाको पुनसर््थापना पछि राजनैतिक दल पिच्छेका विद्यार्थी संगठन आ आफ्नै अस्तित्वमा आए । अनी शुरु भयो पार्टीको कित्ताकाट। अहिलेको समय बरु आस्थाका आधारको विभाजन घटेको पाइन्छ । त्यो बेला पानी नै बाराबारको अवस्था थियो । झन्डै ५ वर्षे अध्ययनका क्रममा औषत विद्यार्थीका रुपमा मैले बिताएको समय, मेरा साथीहरु, गुरुहरु र त्यतिवेलाका विषयहरु यहाँ उठान गर्ने सुरसारमा छु ।
२०५१ सालमा कुलाको बाँधमा भएको विदाई समारोह सँगै मेरो विद्यालयसंगको औपचारिक सम्वन्धले विश्राम लिएतापनि मेरा मानसपटलमा ती दिनहरु अझै तजै रहेका छन् । तिनै दिन अलाप गर्दै अरवीको मिथकीय चरी फिनिक्स जस्तै म पनि कहिले प्रेम राग गाएर प्रेमीझैँ, कहिले अग्नी राग गाएर खरानी त कहिले वर्षा राग गाएर पानी पानी हुन्छु । निथु्रक्क भिज्छु । तिनै रागहरु अलाप्न चाहन्छु म यतिखेर ।
मंच भत्क्यो पर्खाल बन्यो:
अर्चलेको पुरानो स्कुल वरीपरी पर्खाल लगाइएको थिएन । गुलमोहरको रुखको यस्सो फेरो लगाएर स्कुल छिर्ने वित्तिकै गिदरीको फेदमुनी खनी खोस्री वनाइएको मन्च थियो । औपचारिक समारोहमा मन्चको रुपलिने यो ठांउले अरुवेला वटुवालाई भारी विसाउने टेको दिएको थियो । कार्यक्रमका वेला माइक जडान गरेर त्यसको स्पिकर ९हामी होंपा भनेर बुझ्ने गर्दथ्यों० त्यसलाई गिदरीमा बाध्न पाइने भएकाले होला यो ठांउले लामै समय मंचको मान्यता पाइराख्यो ।
अर्चलेको बजारतिर निस्किन पनि यहि मंचको बाटो जानु पर्दथ्यो । स्कुलको पूर्व कुनामा भएकाले यो उच्चा ठांउमा कार्यक्रम गर्दा चउरमा बसेका सबैले स्पष्टसंग देख्न सुन्न पनि पाउँथे। अहिले स्कुलको स्वरुप र भवन फेरीएसंगै यो मंच बनाइएको ठाउं कम्पाउन्ड वाल भन्दा बाहिर परेको छ । स्वरुपमा हराएपनि मेरो स्मृतिमा आइरहने यो मंच फागुन २२ होस् या स्कुलको वार्षिकोत्सव या अन्य सवै समारोहमा उपयोगमा आउथ्यो । अहिले उजाड वनेको त्यो मंच कुनै बेलाको आकर्षणको केन्द्र थियो ।
पैयु फुल्दाः
विद्यालयको दक्षिण पूर्वी कुनामा रहेको बेलाबेलामा फुल्ने पैयु अहिले नाम निशान छैन । पहिले देखिनै आक्रमणको निशानामा परेको पैयु स्कुलको पर्खाल लगाउने क्रममा काटियो । सधै हरियाली दिइरहने पैयु अर्चले सुन्दरको घरको भने झापस थियो ।
करविर र गुलमोहर पछि पैयुको लहर थियो । केटाहरुले ज्यान बनाउने अभ्यासका लागि झुन्डीने देखि अनेकले बोक्रा ताछिदिने पैयु जीवनको लडाइमा दुख सुख बचेकै थियो यद्यपि पर्खाल निर्माणसंगै यसको अस्तित्व लोप भएपनि एक काल खण्डका विद्यार्थीको स्मृतिवाट भने यो हराउने छैन ।
बेखवर करविरः
हरिया पात पहेलो फुलस् करविरको बेग्लै विशेषता थियो । विद्यालयको दक्षिणपट्टी रहेको करविर गाउँमै नभएको अद्भुद फुल थियो ।करविर सिख्रो भएको कहिल्यै जानिएन त्यसैले यसको महत्व झनै बढेको थियो। दक्षिण पट्टि लहरै रहेका रुखहरु मध्येको करविर केटाहरुको भेलाहुने, गफगाफ गर्ने थलो थियो । चैत वैशाखमा पनि गुलमोहर, पैयु र करविरको फेदतिर सितल हुने भएकाले दिउसो १ वजेको हाफ टाइममा गफ गर्ने अखडा थियो । शिवलाल, भुपदाईहरुको गफको अखडा आरुको फेद थियो भने हामी पछिल्ला पिढिका केटाहरुको गफ लाउने केन्द्र थियो करविरको फेद ।
होचो रुख भएकाले सवैको सजिलै हात पुग्ने करविर लुकेर खैनी खानेहरुको लागि पनि राम्रो ठाउं थियो । बर्फी बेच्न होस या लुकेर खैनी लुड्याउन काम लाग्ने करविरको अस्तित्व भने अहिले हराएको छ । करविरको वोट गांउ भरीकै एउटा भएकाले होला यसको महत्व, चर्चा र उपयोगिता अनेक थियो ।
गुमनाम गुलमोहरः
कावामुराले प्रोजेक्टर बाट फिल्म देखाउदा होस् या तीजका छमछमी नाच्ने गाउने समयमा होस गुलमोहरको छहारी सवैलाई प्यारो मानिन्थियो। पहेलो फुल्ने गुलमोहर सिख्रीला पात भएको अग्लो रुख थियो । स्कुलको दक्षिणतिर गुलमोहरका दुई रुख थिए । एउटा सुन्दरको घरमाथी पट्टी र अर्को गोठ माथि ।गोठ माथिको गुलमोहर अलि तेर्सो परेको चढ्नलाई सजिलो थियो । यो पहिला ढालियो विद्यालयको पर्खाल लगाउने क्रममा । पठन पाठनका लागि हरियालीयुक्त वातावरण हुने पर्नेमा अर्को गुलमोहर पनि ढालीयो । कसैलाई भेट्न परे गुलमोहरको फेद, गफ हाक्न परे गुलमोहरको फेद, बाटो तिर चियो गर्न परे गुलमोहरको फेद, पढाई छल्न परे यसैको फेद । अनेक काममा आउने गुलमोहर हाम्रो स्मृतिमा मात्र रहेपनि अहिले गुमनाम भएको छ ।
आरुका जोडी बोट:
कार्यशाला भवनको दक्षिण पट्टी र त्यति बेलाको पर्खालको दक्षिण पश्चिम कुनामा जोडी आरुका रुख थिए । विद्यालयको मुल भवनवाट अली कोल्टे पर्ने भएकाले सरका आंखा पनि नपुग्ने, मस्त गफ गर्न पनि पाइने भएकाले आरुको फेद धेरैको रोजाइमा पर्दथ्यो। हिंउदमा फुल्ने आरु पाकेर खान भने कहिल्यै पाइदैनथ्यो । “आरुका फेदतिर जाम” कोही दोस्ती झल्काउने वहाना बन्थ्यो ।
पारीका लक्ष्मण काका, फेदीका शेषकान्त, मरेंदाका शिव र म आरुको फेदका प्रिय थियौ । सवै पढाइमा उस्तै भएरहोला सायद कक्षा भन्दा पनि हामी आरुको फेदमा कतिवेला पुगौ र गफ गरौ जस्तो जस्तो लाग्ने । अहिले मासिएर गएको आरुको फेद मित्रहरु संझाउने विषय पनि बनेको छ ।
कार्यशाला भवन:
विद्यालयको दक्षिणपट्टी एकतले कार्यशाला भवन रहेको थियो । कार्यशालाको संगै अघिल्तिर लिचिको रुख, लिची सधै हरियो रहिरहने र लिचिको झ्यागंवाट छेकिदै कार्यशालाको सानो आगनमा गुच्चा खेल्न पाइने भएकाले यो हाम्रा लागि प्रिय थियो । स्मृतिवाट विलय हुदै गएको मौले रमेशसंगका मेरा अनेक संझनाहरु यही कार्यशाला संग जोडिएका छन् । गुच्चा खेल्न जोशिला अग्रज दाईहरुमा रमेशका अलावा कैनडांडा टिकाराम, कट्टी वाइपी आदि पर्दथे । ए भाई फलानाले त कान्छी अम्लाले नै खान्छ रे यार भन्दै गहलाम कालीदाश, ध्रुर्वहरुपनि हाम्रो टिममा मिसिन आइपुग्थे बेला समयमा।
कार्यशाला खासै उपयोगमा आएको भने थिएन त्यो बेला । त्यसैले पनि हाम्रो गुच्चा खेल्ने अखडा बन्न पुग्यो त्यो एरीया । रमेशले लगालग आंखाले गुच्चा मारेर खीत्खित गरेर हासेको हिजो जस्तो लाग्छ । तर के गर्नु समयसंगै सवै परिवर्तन भएका हुने रहेछ । न हामी गुच्चा खेल्ने रह्यौ न कार्यशाला रह्रयो रु मौले रमेशको निधन भएको पनि वर्षौ भइसकेछ। यद्यपि संझनामा घरी घरी यी दृष्यहरु आइरहन्छन बेला समयमा ।
पानीको ट्यांकीं:
वांके परेको जमावी, चौरको बिचवाट कलकल गर्दै बग्ने कुलो र कुलाको छेवैमा रहेको जिर्ण ट्यांकी । जाडोमा गल नलागी हामी पानी खादैनथ्यौ । गर्मीमा त चल्यो, उफ्र्यो, दौड्यो घाटी सुकी हाल्ने छिनछिनमा पानी चाहिन्थ्यो । छत नभएको ट्यांकीमा कतावाट ल्याइएको तुरतुरे पाइपवाट पानी हालिन्थयो । त्यही पानी ट्याकंीको धारा खोलेर घाटी भिजाउन काम आउथ्यो ।
सरसफाइ नपाएको उक्त ट्यांकीको मुख उघार्दा कैले मुसा, कैले चरा त कैले हावाले उडाएका पुराना प्लाष्टिक भेटिन्थे । छया मुसा पो रैछ यार भन्यो , भोलीवाट फेरी भुलेर पानी तन्कायो हामी केटाकेटीको दिनचर्या थियो । ट्याकंी भएपनि सवै समयमा यो चालु रहन्थेन । पानीकालागि जरुवा वा खोला जानुको विकल्प भने निरन्तर थियो ।
भिमलाई चाप्ने मेवाः
पानी खाने ट्यांकीको यस्सो पूर्व पट्टी दुई तीनवटा बुढिएका मेवाका रुख थिए । बेला बेला मेवा फल्थे । सरहरुले खानुहुन्छ भन्ने हल्ला सुनिएपनि हामी स्कुले विद्यार्थी भने त्यसको स्वादवाट बेखवर थियौ । सरहरुले स्वाद पाउने भएकाले होला मेवा जोगाउन कैले बार बार्ने त कैले मेवामा ढुंगा हान्नेलाई कुखुरा बनाउने अनेक उपक्रम चलेको थियो ।
फागुन चैतमा चल्ने हुरीले मेवालाई यता र उता हल्लाउथे । अभिभावकहरु भन्थे मेवा कैले ढल्ने हुन केटाकेटी जोगाउन मुस्किल पो छ है । यसै मेसोमा हामी कक्षा ७ मा पढ्दा वर्राराचौरका नारन र भिम दाजुभाई एकै क्लासका हाम्रा सहपाठी थिए । चौरमा जिम्न्यास्टिक दिने भिम हाम्रो आकर्षणको दोस्त थियो । मोटो मोटो, छोटो,गोरो वर्णको भिम मित्रहरुका माझ प्रिय पनि थियो ।
चैत्रको यस्तै मासमा दिउसो ३ वजेतिर वेपर्वाह हुरी चल्यो । स्कुल छुट्टी हुन १ घन्टा मात्र बाँकी भएकाले हामी कुन बेला घन्टी बज्ला र घर दौडौला भन्ने ध्याउन्नमा थियौ । यस्तैमा पुच्छार प्रकाश, कुलुम नारन, महेश, म गक्रुंगा विजय, पारीको विष्णु ९जसको पछि चितवनमा निधन भयो० र भिम स्कुल पछाडीवाट दौडेर आउदै थियौ । मेवा गड्याम्म ढल्यो । हामी जसो तसो छलियौ । भिमलाई मेवाले थिच्यो । धन्न मेवाले टाउकोमा नलागेकोले भिमको तुरन्तै उद्दार गरेर पाल्पा मिसन हस्पिटल लगियो । केही समय भिम कुराको विषय वन्यो । केही हप्ता पाल्पाको बसाई र घरको आरामपछि भिम स्कुल आयो । भिम त झन मोटो वलीयो भएर आयो । जिम्न्यास्टिकका अझै राम्रा कौशल देखाउन लाग्यो । खुट्टा माथि पारेर हातले टेकेर हिड्न पो लाग्यो भिम त । त्यही मेवासंगै जोडिएर स्मृतिमा घरी घरी आइरहने भिम अहिले वैदेशिक रोजगारीका शिलशिलामा नेपाल बाहिर छ ।
डुम्री को खाजा:
पुरानो भवनको पछाडी पट्टी ठुलो डुम्रीको रुख थियो । झविन्द्र, कृष्णहरु पढाइमा तल्लीन हुदा हामी भने डुम्रीको खाजाको खोजीमा हुन्थ्यौ । स्कुलको अफिसकोठा वाट नदेखिने र कक्षा १० को पछाडीवाट मात्र देखिने डुम्री हाम्रो हाफ टाइमको खाजा थियो । कट्टीकी सुमित्रा, डांडाकी विमला, पारीका भगवती, रुक्मीणी, पुच्छार कृष्णा, रेनुका, पारीकी भगवती, यमकला खरालहरु टारीका खेतखेतमा अंकरा टिप्न जांदा हामी भने बहादुरी पुर्वक डुम्री चढेर यतैवाट खाजाको काम चलाउथ्यौ ।
ग्राउन्डमा गुप्तवहादुर विके, गक्रुंगा भिम, विजय, वांसडाडा भिम, घ्यागंसिंग खरक रेम वहादुर, महेश, गौलीखन्ड महेश, गैरावारी सानु ९जो अहिले लामो समय देखि विदेशीएका छन०,गांउ दिलवहादुर, चेहेमी खिम वहादुर कुंवरहरु वल खेल्दा हामी भने डुम्रीको खेतीमा लाग्थ्यौ । यसरी डुम्रीको रुख चढ्नेमा पुच्छार डोल, म,बांसडांडा गणेश, डांडाको शोभाखर आदि थियौ । अहिले नाम निशाना नरहेको डुम्री हाम्रो प्रिय खान्की मध्येको एक थियो । कैले कांही त केटाहरु विजुली खैनीका बट्टामा नुन चुक नै लिएर हाजिर हुन्थे डुम्रीका लागि ।
गयो गंगा भवन ः
स्कुलको उत्तर पट्टी रहेको अहिलेको दुई तले भवनमा पुरानो पुरानो गंगा भवन थियो । यसको इतिहास थाहा नभएपनि हाम्रा लागि जाडोमा घाम ताप्ने अखडा थियो गंगा भवन । वडहरपाटाका पन्डित गंगाधरले वनाइदिएका हुन रे । त्यसैले यो भवनको नाम गंगा भवन रहेको हो रे भन्ने सुन्नु वाहेक यसको आधिकारिकता हामीले पाएनौ । तिनै पन्डित गंगाधरको डायरीयाका कारण पछि पाल्पा तानसेन हस्पिटल ल्याउदा ल्याउदै बाटैमा निधन भयो । गंगा भवनमा पछि मर्मत गरेर केही समय कक्षा चलाएपनि यो त्यति प्रचलनमा आएन । दिनदयाल बाको लेखा शाखासंग जोडिएको गंगाभवनको छानो टिनको थियो । ढुंगाले च्यापेर अड्याइएका टिन हावालाग्दा जोड तोडले कराउथे । घरीपोखरा फर्सु, रामु र कृष्ण दाजुभाई, घरीपोखरा टिकाराम, खुमवहादुर विक ९पेन्टिगमा रस भएका खुमवहादुर अहिले निर्मलका नाममा परिचित छन० हाम्रो घाम ताप्ने अखडा थियो ।
अखिल र नेवीसंघको राजनीति चर्केको बेलामा खुमवहादुरले म सानो सानो फुच्चेलाई कसेर २ झापड लगाएको गंगा भवनको याद भने घरी घरी आइरहन्छ । अहिले ती दिन संझदा हासो लागि रहन्छ । खुमवहादुर र म भेट्दा ती दिन संझेर वेला वेला हास्छौ मात्र ।
स्मृतिमा अग्रजः
स्कुलका वार्षीकोत्सव, रिजल्ट सुनाउने दिन या यस्तै अनेक बैठकमा आइरहने अग्रजहरु पनि मेरो स्मृतिमा आइरहन्छन् । तिनै अग्रजका कारणले हामी यहाँ सम्मको यात्रा तय गर्न पाएका छौ । तिनै पुर्वजको पवित्र सोचले बिर्घामा जमावी स्थापना भयो र दिल्ली बम्बई हुइकिने बाटो राजाधानी काठमाण्डौ या युरोप अमेरिकासम्म तय भयो । खडेरी र दुखमा पनि तिनै अग्रजले बोकेका ढुंगा र वालुवाले विद्यालय बन्यो र त आज बिर्घा अग्रणी शैक्षीक केन्द्रको रुपमा परिचित छ ।
यसरी विद्यालयका अनेक समारोहमा लगातार आइरहने धेरै अग्रजहरु दिवंगत भइसक्नु भएको छ । कोही अझै सक्रिय हुनुहुन्छ । जो हुनुहुन्छ थोरै मात्र हुनुहुन्छ । यसरी आउनेमा प्रधान जगन्नाथ, वडहरपाटा गंगाधर, अर्चले भिमकुमार, वनकसी डांडा तविल्दार, कुन्दी यज्ञसर, खाल्टा दिपक, मरेङदा हिमलाल, पोषकान्त, फेदी कृष्ण प्रसाद, कात्तिके फर्सुराम, नरेन्द्र, ढुंगीडाडे डिल्लीनारायण, तारा, गहलाम भुपाल, राम प्रसाद, थोत्रावारी दुर्गा प्रसाद, घरी पोखरा ढुन्डी राज, मित्रलाल, पुच्छारे भिमलाल, गक्रुंगा तुल्सिराम, चिसापानी साइला बा कान्छा बा, वर्राचौर विष्णु, ल्याप्टेन बा आदि हुनुहुनथ्यो । तीनै तमाम बाहरुको कारणले आज हामी देश परदेशमा विचरण गर्न पाइएको छ ।
उहाँहरुकै सक्रियता खवरदारीले विद्यालयले गति लियो, विद्यार्थीले अक्षर चिने र टाढा टाढाको यात्रा तय गरे । तीनै अभिभावकहरु जो हुनुहुन्छ उहाँहरुको दीर्घ जीवन र जो हुनुहुन्न उहाँहरुको बैकुण्ठ बासको कामना यसै मेसोमा गर्दछु ।
यसका अलाव हाम्रा स्कुले जीवनमा नारन सर, पिताम्वर सर, चन्डी सर, डिल्ली सर, यज्ञमुर्ति गुरु, झवी सर लगायत हाम्रो विद्यालय कालमा पानी वोकेर खुवाउने देखि समय समयमा घन्टी वजाएर समयको महत्व देखाउने जिम्माल टिकाराम बा र डहरे साइला दाई पनि संझनामा घरी घरी आइरहन्छन । दुवै जना यस धर्तिमा त हुनुहुन्न तैपनि उहाँहरुले पानी पिलाएका अनेक जमावीका उत्पादनहरु देश विदेशमा रहेका छन् ।
वृद्ध वयमा डिल्ली नारायण गुरुः
हाम्रो स्कुले जीवनमा डिल्लीनारायण गुरु प्रधानाध्यापक हुनुहुन्थ्यो । संस्कृतका धुरन्धर विद्धान गुरुले हामीलाई कक्षा १० मा नेपाली विषय पढाउनुहुन्थ्यो । थोरै तर अर्थपूर्ण पढाउने गुरुले त्यतिवेला प्रशासन संचालन गर्दा अनेक अल्झनको सामना गर्नु पर्यो । राजनैतिक रुपमा विभाजीत र वादका आधारमा व्यवहार गर्ने समाज, उच्छृखंल केटाहरु, उमेर छिप्पीएका केटीहरु । नजिकको प्रहरी चौकी र तिनै चौकीका सिपाहीसंग स्कुलवाट भागेरै विवाह गर्ने केटीहरु । त्यति वेला प्रशासनलाई व्यवस्थापनमा कठिनाइ थियो । यद्यपि गुरुले जसरी विद्यालय चलाउनु भयो अनेक कमी कमजोरीका बाबजुद जे गर्नु भयो त्यसकालागि वृद्ध वयमा पुग्नु भएका गुरुलाई नमन गर्न मन लाग्छ । त्यसपछि नारन सर, चन्डी सर र पशुपति सरले प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी कुशलता पूर्वक निर्वाह गर्नु भयो ।
पत्नि वियोगपछि एकान्तिक हुदै जानु भएका गुरुले गुनासो त गर्नुहुन्न तर वृद्धवयमा उहाँको थकित कायाले धेरै कुरा निशव्द बताउछ । स्वर्ण महोत्सवको अवसरमा गुरुको ती दिन र हाम्रा स्कुले दिन सम्झिदा म फेरी रोमान्चित भएको छु ।
मिस यु टिकाराम सरः
टिकाराम सर हामीमाझ हुनुहुन्न तर उहाँका स्मृति मेरो मनमा घरी घरी आइरहन्छन् । वैघा भन्ज्यांगबाट अध्यापनका लागि जमावी आइपुग्ने होचो कदका टिकाराम सरले कक्षा ९ को अंक गणित पढाउदा लामो लामो खुट्टा भएको टिकाराम भनेर ठुलो स्वरमा अर्थ्याएको हिजो जस्तो लाग्दछ । थोरै समय पढाए पनि अर्थपुर्ण पढाएका टिकाराम सरको उत्तरार्द कठिन रह्यो । उमेर नपुग्दै अनेक रोगले च्यापेका सर २ वर्ष अघि स्वर्गे हुनुभयो । पछिल्लो समय मधेश बसाई गएका टिकाराम सरको अन्तिम वयमा भेट्न नपाएकोमा भने पछुतो लाग्छ।
कक्षा ७ मा पढ्दा चेस चोरेपछि मलाई जीवनको शुत्र वताइदिएका सर मलाई माया गर्नेहरुमा अग्रणी हुनुहुन्थ्यो । बान्की परेका अक्षर लेख्ने टिकाराम सरको अध्यापन शैलीमा पोखरामा तालिम लिएर फर्केपछि असाधारण परिवर्तन आएको थियो । तिनै दिवंगत सरको आत्माले शान्ति पाओस । मिस यु टिकाराम सर ।
थारु सर र चकलेटः
हामी प्राथमिक तहमा कट्टी स्थित जनता प्रावीमा पढ्दा अर्चलेमा गणित बिज्ञान पढाउन मधेशवाट आएका कालो कालो वर्णका सर हुनुहुन्थ्यो । हामी केटा केटीले नजानेर थारुसर भनेपनि उहाँको वास्तविक नाम थियो शुरेश चौधरी । त्यतिवेला सरकारी स्कुलमा गणित बिज्ञान पढाउने मान्छे नपाउने र वर्षेनी यसै विषयमा अधिकांश विद्यार्थी फेल हुने जमानामा देवदुत वनेर आई पुग्नुभयो शुरेश शर ।
शुरेश सर संगको हाम्रो सान्निध्य किन पनि बढ्यो भने उहाँ मौलामा रहेको उमेश दाईहरुको खाली घरमा वस्नुहुन्थ्यो । राकस्दी गएर दिनदिनै नुहाउने, कृष्ण वर्ण र हल्का जुंगा सरका विशेषता थिए । कक्षाको पढाइले मात्र नपुगेर होला हाम्रा सिनीयर दाई दिदीहरु ट्युसन पढ्न शुरेश सरकोमा मौला आइरहन्थे । गाउँ भरी बाघ आयो भनेर हल्ला गर्दापनि हातमा लठ्ठी लिएर हिड्ने शुरेश सर निडर हुनुहुन्थ्यो ।
विद्यालय व्यवस्थापनसंग खटपट परेपछि आफुले पाएको सवै पारिश्रमीकको चकलेट किनेर सारा स्कुल र गाउँलेलाई बाँडेर हिडेका शुरेश सरलाई पाल्पासम्म पुर्याउन कइन्डाडा नविन दाई, कात्तिके रामु दाई र अर्चलेवारी नेत्रदाई जानु भएको थियो । वत्ति, सडक, सुरक्षा र सुविधा केही नभएको गांउमा एका एक मधेसवाट आएका शुरेश सरले एकाग्र भएर पढाउनु भयो । तिनै सुरेश सर अहिले कंहा हुनुहोला संझना घरी घरी आइरहन्छ ।
रेडक्रश र फागुन २२:
फागुन २२ एउटा बिम्ब हो बिर्घा र त्यसका तत्कालिन साक्षीहरुका लागि जहाँ,कहाँ हो कहाँ जन्मिएका हेनरी ड्युनाले एटा खुशी उमंग र उत्साह ल्याइदिएका थिए । चैते मकैका लागि मोल बोकेर थाकेका किसानहरु अर्चलेको भाटीमा जम्मा भएर अनेक मान्छेका चुरी फुरी, भाका लय र संगीतको आनन्द लिन्थे । त्यो आनन्दमा सामेल हुन पिताम्वर मावि क्याक्मी , दहथुम, अर्जुन चौपारी स्वरेक, केवरे, मालुङ या छिमेक कोटाकोटकै अनेक युवा युवती हाजिर हुन्थे फागुन २२ गतेको दिन ।
जमाविमा सजाइएको मन्चमा धक फुकाएर उनिहरुले गीत गाउथे ।मेसो हुन्थ्यो रेडक्रस सर्कलको स्थापना दिवसको । यस दिन बिर्घा अर्चलेमा एक प्रकारको मेला नै लाग्थ्यो। फागुन २२ आउनु अगावै यही विषयमा गाउँ भरि कुरा हुन्थ्यो, फागुन २२ पछि पनि कुराको विषय यही नै हुन्थ्यो। क्या वात, क्या मिठो गाए फलान्ठाउका विद्यार्थीले १ के वुढा पाका के महिला के स्कुले सवैले केही समय यसैको समिक्षा गर्थे र अर्को साल आउने फागुन २२ को प्रतिक्षा भनौ तयारी गर्थे ।
गीत संगीतको ज्ञान जे जस्तो भएपनि स्थानीय रुपमा लब्धप्रतिष्ठित व्यक्तिहरु निर्णयक मन्डलमा हुन्थे । बिर्घा शैक्षिक केन्द्र त थियो नै यसका अलावा अनेक कृयाकलापको पनि अगुवा थियो । यो फागुन २२ आज भोली हराएको छ ।
भिमकुमारको खसीः
अर्चलेको विशेषता भित्र पर्दथ्यो भिमकुमारको खसी । मोटो जिउडालको भिमकुमारको खसी बेलुका खोरमा थुनिनु बाहेक निस्फिक्री थियो । छाडा छोडिएको कसैलाई नहान्ने शान्त स्वभावको खसी हाम्री ग्राउन्डमा कपिलसरको सिठ्ठीसंगै गोडा फाट सतर्क गर्दा आफ्नै सुरमा बिचबिचमा छिर्थ्यो।सेतो र कालो धर्से खसी सवैको प्रिय थियो । कहिले काँही स्कुलका कक्षा तिर पनि चिहाउने खसी जहाँ पनि जान्थ्यो स्वतन्त्र थियो । भिमकुमार बाले माया गर्ने खसी खासमा उहाँकी जेठी श्रीमतीको पेवा थियो । बिक्री गरेर दिने बेलामा खसीले बर्बर आसु झारेपछि भिमकुमार बाकी जेठी श्रीमतीले होस खसी बेच्दिन भनेर पैसा फिर्ता गरेपछि काटिन बाट जोगियो । पुलीस चौकी देखि विद्यालयतिर हिडिरहने खसी धेरै टाढा भने जादैनथ्यो । विद्यालयमा खुला चौर र धेरै रंगी बिरंगी केटा केटी हुने भएकाले होला खसीको रुची ज्यादा विद्यालय हात तिरै हुन्थ्यो । भिमकुमार बाको अन्तिम वयमा खसी विक्री भयो र त्यो काटियो ।
एउटा समान्य जनावर भएर असामान्य संवेदना वोकेको भिमकुमार बाको खसी भने मेरो यादमा स्कुल सगै जोडिएर आउछ ।
वरको फेद र जरुवाको पानीः
प्रायजसो विद्यालयमा शौचालय नहुनु सामान्य थियो त्यो वेला । त्यतिवेला बिर्घामा ज्यादै कमको घरमा मात्रै शौचालय थियो। अन्यथा झाडी, ढिक वा खोला किनार धेरैको शौच गर्ने ठाउँ थियो । यो अवस्थावाट हामी पनि विद्यालय पुगुन्जेल मुक्त भएनौ । हुनत विद्यालयको दक्षिण पश्चिम कुनामा पानीको ट्यांकी संगै एउटा जिर्ण शौचालय थियो तर त्यो त्यति प्रयोगमा भने आएन ।
सौचका लागि वरको फेदमा जानु हाम्रो वाध्यता र रहर दुवै थियो । खाल्टातिर जाने बाटोमा पर्ने वरको फेंद कन्चन काली देखिने राम्रो स्थान थियो । यसैगरी सरका कक्षा भन्दा मित्रका गफमा झुम्मीने वेला वरको फेदमा गएर एकान्तमा कुरा गर्न, रुख चढ्न र समय कटाउन हाम्रा लागि प्रिय थियो ।
वरको रुख ग्रामीण सडक विस्तारका क्रममा काटीएको छ । अहिले अस्तित्व लोप भएपनि स्वप्नील दिनमा काम आएको वरको रुख मेरा आंखामा घरी घरी नाची रहन्छ ।
खाने पानीकालागि स्कुल परिसरमा ट्यांकी भएपनि त्यो न्यून प्रयोगमा आउथ्यो । एक त त्यहा पानी थिएन अर्को पानी पानी भएपनि त्यो अत्यन्तै फेहोर थियो । त्यस्ेले हामी पानकिा लागि जरुवा जान मन पराउथ्यौ । डहरे साइला वाले ल्याएको खडेरकिो पानी आतं सुकेको विद्यार्थीले एकै सासमा सिध्याउथे । बाँकिका लागि चिफल्डाडा निस्कीने बाटोको साइडमा रहेको दविल्ला खोला साइडको जरुवा तिर्खा बुझाउने गन्तव्य थियो । अहिले ओझेलमा परेको जरुवाको पानी खानेहरु जमाविका धेरै पूर्व विद्यार्थीहरु छन ।
कुलाको बाँध, कटुस र पौडीः
स्कुलकै आंगनवाट कलकल वग्ने कुलाको ।ोत थियो कुलाको बाँधको पोखरी । बेला बेला पौडी खेल्नदेखि घुम्न जान समेत रमणीय कुलाको बाँध, यङगुदी वनको प्रवेशद्धार पनि थियो । कटुस टिप्न जाने यांगुदी जादा होस या १० कक्षा पास भएर बिदाई हुदा होस् यो आम प्रचलनमा आउथ्यो । असोज कार्तिक छेक कटुस टिप्न जानु जमाविका अधिकांश विद्यार्थीको दिन चर्या थियो ।
कुनै कक्षा खाली भए यंगुदी, बिदा भए यगुंदी, पौडीन परे कुलाको बाँध गजवको गन्तव्य थियो। मोटरवाटो शुरु भइनसकेको, मानवीय चहलपहल कम हुने यो गन्तव्य एकान्तका लागि पनि प्रिय थियो । हाम्रा लागि पानीमा उत्रिन सिकाउने र कालीमा डाइभ हान्न सिकाउने पौडीको पहिलो पाठशाला थियो कुलाको बाँध ।
पछिल्लो समय मोटरवाटो कुलाको बाँधबाट चलेपछि यो ठाउँको मौलिकता हरायो, प्रदुषण र कोलाहल बढ्यो। पोखरी सारियो, गतिविधि शुन्य भयो । यद्यपि हाम्रो अतितको स्मृति भने कुलाको बाँध, कटुस र पौडीमै अल्झिएको छ ।
भिडियो देखाउने कावामुरा ः
त्यतिवेला जमावीमा अनेक शिक्षकहरु आउथे । यसैमध्येका एक थिए कावामुरा । विदेशी भन्ने वित्तिकै अथाह पैसाको अपेक्षा गर्ने हामी नेपाली बिच फरक थिए कावामुरा । खास नाम मासाहिरो कावामुरा भएपनि उनलाई केटाकेटी कावामुरा मात्रैले बोलाउन रुचाउथे। जापानवाट आएका कावामुराको कक्षा लिन नपाएपनि जापानीज सरको क्रेज हाम लागि पनि उत्तिकै थियो ।
कावामुराले कस्तो पढाए, के पढाए भन्दा पनि विकट त्यो गांउमा वसेर कावामुराले गरेको प्रयास संझदा भने नमन गर्न मन लाग्छ ।
अन्त्यमा:
पाँच दशक अघि स्थापित जनता माध्यमिक विद्यालयले आफ्नो स्वर्ण महोत्सव मनाउदै गर्दा विगतका घटनाहरु एक एक गरेर मनमा आइरहेका छन् । स्थान अभावले सवै संझनालाई शव्दमा उतार्न कठिन भएपनि विद्यालयको उन्नति प्रगति र यंहाका उत्पादनले देश विदेशमा नाम कमाउदा विद्यालयकै गरिमा बढेको छ । त्यसकालागि निरन्तर मेहनत गर्ने शिक्षकहरु, खवरदारी गर्ने अभिभावकहरु र उत्साही विद्यार्थीहरु सवै धन्यवादका पात्र हुन । आगामी दिनमा विद्यालयको आलोक अझै फैलिरहोस् युग युगान्तर सम्म।
(जनताः जमावीको स्वर्ण महोत्सवका अवसरमा प्रकाशित स्मारिकामा प्रकाशित लेख)

” छ ठूलो चाहना मेरो आमालाई हसाउने
सर्वोच्च शिखरवाट विश्व शान्ति सुनाउने
यही प्यारो मिर्तृका माथि पौरखी वनी कन
पार्छु यो चाहना पुरा गरी देह समर्पण…”

भक्त राज ओजपूर्ण स्वरमा अलाप लिइरहेका छन ।
म भने अनेक पल्टको रहरपछि आज मातातिर्थ औशीका दिन मिलेको मेसोमा जननी जन्म भूमी संझदै छु । यही बीचमा मैले अध्ययन गरेको जनतामावीले स्थापनाको ५० औ स्वर्ण महोत्सव मनायो । मुलुककै लव्ध प्रतिष्ठित व्यक्तिहरु, सोही विद्यालयका उत्पादनहरु गांउमा पुगे, आफ्नो विगतलाई संझे, पुराना दोस्तहरु हंस खुस मिले । पुराना विषय कोट्याए । कसैले चुकाउनी खाए कसैले गांउमा खडेरीमा मिलेको जे छ त्यही खाए र नाच नचरी देखाए ।
म मन अमीलिएर पनि जान पाइन । काठमाण्डौ खाल्डौमै वसे ।
मेरा पिताजी र उंहाका समकालिनले ५० वर्ष पहिला स्थापना गरेको विद्यालय, मेरा अग्रज र मैले अक्षर चिनेको र ज्ञानको ढोका उघारेको विद्यालय जसमा सशरीर उपस्थित हुन नसक्दा पनि पल पलहरु मिस भए । राजेन्द्रले अनेक तरह तरहका तस्विर खिचेर पठाइदिए । युवा पुस्तामा आशालाग्दा राजेन्द्रको यो कार्य हर कोहीले तारिफ गरीरहेको छ ।
तिनै राजेन्द्रले मेरी आमाले खिलाराज रेग्मीवाट मेरो तर्फवाट विद्यावारिधि उपाधी लिदै गरेको तस्विर पठाइदिए । आमाको सन्तुष्टी हेरेर म पनि पुलुकित भए । हप्ता दिन चलेको स्वर्ण महोत्सव सकिएपनि यसका वासना सकिने वाला छैनन । पूर्व राष्टपति र पूर्व मन्त्रिपरिषदका अध्यक्षको समुपस्थितिमा भएको उक्त कार्यक्रममा विर्घाले आफ्नो आलोकमा गर्व गर्ने मौका पायो ।
देश विदेशमा रहेका जमावीका उत्पादनले गांउ, परिवार र विद्यालय मिस गरे । तैपनि राजेन्द्रको क्यामेरा र उनको शिपले धेरैलाई अवसर भने दियो । तस्विरमै भएपनि स्वर्ण महोत्सवका महत्वपूर्ण क्षणहरु हेर्ने ।
व्लगलाई नियमतिता दिने मेरो प्रण पुरा हुन पाएको छैन । कलकत्ताको लाहुरेको भाग २ वांकी छ । कालिगन्डकी गांउ पालिकाको चुनावी चर्चा वांकी छ । ढिला भएको हो तर विर्सीएको होइन ।
मातातिर्थ औशीका अवसरमा तमाम आमाहरमा नमन ।

झन्डै १८ वर्षपछि हुन लागेको स्थानीय निकायको निर्वाचनको चर्चा गांउ घरमा चुलिएको छ । स्थानीय निकायको संख्या र सिमा पुन निर्धारणपछि हुन लागेकाले यो चुनावको रौनक वेग्लै छ । विगतमा गाविस अध्यक्ष भएका या हुने हैसीयत भएकाहरु वडामा सिमति हुन पुग्ने र सभासद भएका वा हुने आकांक्षा भएकाहरु गंउपालिका अध्यक्ष हुने भएकाले पनि यसको महत्ता वढेको हो । ६०१ सभासद भएकोमा ७४४ स्थानीय निकाय रहने भएकाले पनि गांउको विकासमा सभासदको भन्दा स्थानीय निकायको प्रमुख वढि शक्तिशाली हुने देखिन्छ ।
साविकको चन्डीभन्ज्यागं, आलमदेवी, विर्घा र श्रीकृष्ण गन्डकीलाई मिलाएर वनाइएको कालीगन्डकी गांउ पालिकामा पनि निर्वाचनको माहोल तातेको छ । गांउ पालिकाका कार्यकारी अधिकृत धोलकराज ढकाल विर्घा ६ कट्टी स्थित गांउपालिका भवनमा हाजिर भइ काम शुरु गरीसकेका छन ।
विभिन्न राजनैतिक दलको उपस्थिती रहेपनि मुख्य गरी एमाले र कांग्रेसबचि मुख्य प्रतिष्पर्धाकालागि चर्चा चुलिएको छ । गांउपालिका अध्यक्षका लागि कांग्रेसवाट जैपतेका शालिकराम पान्डे, विर्घावाट शेरवहादुर थापा, भुष्टुगं यमप्रसाद पान्डे लगायतको चर्चा चलेको छ । यसैगरी एमालेका तर्फवाट चन्डीभन्ज्यागंका कृष्ण लामिछाने, कारिकोटका केशर क्षेत्री, विर्घा हिरन्डाडाका यामप्रसाद पान्डे, भुष्टुंगका वुद्ध थापा र खिम वहादुर थापाको नाम अग्र पंक्तिमा रहेको छ ।
यसै गरी साविकको चन्डी भन्ज्यागं १ नंवर वडा आलमदेवी २ नंवर वडा र विर्घा ३ र ४ नंवर वडा तथा श्रीकृष्ण गन्डकी ५,६ र ७ नंवर वडामा विभाजन भएपछि वडाका आकांक्षीहरुको पनि चर्चा चुलिएको छ । विर्घाको गक्रुंगा, पुच्छार, माझखन्ड, अर्चले, गहलाम, वर्राचौर, घरीपोखरा वडा नं ४ मा रहेको छ । यो वडाका लागि युवा उम्मेदवारको चर्चा चलेको छ । नेपाली कांग्रेसका तर्फवाट अर्चलेका शुन्दरको चर्चा छ भने एमालेका तर्फवाट कुलुमका नारनको चर्चा चलेको छ । शुन्दर र नारन दुवै स्थानीय रुपका लोकप्रिय युवा र सामाजिक भएकाले प्रतिष्पर्धा कडा हुने देखिन्छ । सहपाठी र कुनै वेलाका परम मित्र यी दुइको चुनावी प्रतिष्पर्धा गांउकैलागि भने हितकर हुने छ । किनभने जो निर्वाचित भएपनि गांउले युवा नेता पाउने छ ।

आकांक्षीले आ आफ्नो तर्फवाट लविगं शुरु गरेपनि नंया वर्षको विहानी संगै उम्मेदवारको टुंगो लाग्ने निश्चित छ । आगामी २०७४ वैशाख २ देखि ७ सम्म जनतामावी विर्घाको स्वर्ण महोत्सव भव्य रुपमा मनाइदैछ । त्यसकालागि विभिन्न ठांउमा रहेका जमावीका उत्पादनहरु विर्घा पुग्नेछन । त्यसवेला लिइने उम्मेदवार सम्वन्धी निर्णय वल्ल वास्तविक र सहभागितामुलक हुने छ ।
१८ वर्षमा कालीमा धेरै पानी वगेको छ । यसविचमा जन्मीएका धेरै युवा भोटर लिष्टमा छन । राजनैतिक वादका आधारमा विभाजित समाज वल्ल विचारका आधारमा विकसित छ । त्यसैले पनि यो चुनाव एकदमै महत्वपुर्ण भएको छ । यसमा पार्टी भन्दा पनि राम्रो काम गर्ने व्यक्ति हावी हुने निश्चित छ ।

“कलकत्तामा जस्ता राम्रा केटी त दुनीयामै हुदैनन” – मौले शालिकराम दाइले यसो भनीरहदा मेरो मन पनि हावा जसरी उडेर कलकत्ता पुग्यो । त्यति वेला चलनै थियो एसएसीको जांच दिएपछि लाहुर जाने । रिजल्ट आउन झन्डै ८ महिना लाग्ने भएपछि अधिकांश विद्यार्थीहरु लाहुर जाने धोको पुरा गर्थे ।
एसएलसीको पास रेट ज्यादै न्युन हुने त्यो समयमा अधिकांश लाहुर पुग्ने हरु उतै रमाउथे । लागेको व्याक दिने लेठो ज्यादै कमले मात्र गर्दथे । त्यसैले होला दिल्ली वम्वै र कलकत्ताका लाहुरेहरुको वहुमत थियो मेरो गांउमा । धेरैको सपना पढेर उन्नती गर्ने भन्दापनि लाहुर पुगेर जुल्फी लर्काउदै गांउ फर्कने हुन्थ्यो । लाहुरेको शान पनि थियो गांउमा । टिनका वाकसभरी लुगा, लर्केको कपाल, अच्छा लेकिन लवजको वोलीचाली, पासमा सलाई र चुरोटको वट्टा, भद्र भलादमीकालागि गडी मिश्री, कांधमा टेपरिकर्ड । त्यसैले होला लाहुरेलाई छोरी दिनेको लर्को लाग्थ्यो गांउमा ।
यसरी एसएलसी पछि लाहुर जानेमा मेरो टोलै भरीका थिए । मौले भुवन वम्वै, कोशल काका र कैनडांडा चिन्तामणी कलकत्ता, कैनडांडा नविन र टिकाराम वम्वै, दाई जनार्दन दिल्ली, खराल पुरुषोत्तम दिल्ली, मरेगंदा यज्ञ भान्जा दिल्ली, फेदी अशोक वम्वै, मौले गणेश वम्वै । अधिकांश लाहुर गइसकेका थिए । घुमघामपनि हुने यसो काम मिले २-४ पैसा पनि हुने । रिजल्ट आउने वेलासम्म घरफिर्ती पनि हुने । रमाइलै थियो लाहुरको चलन ।
२०५१ सालमा गल्यागंमा एसएलसी दिएर फर्केपछि मलाई पनि के गरु र कसो गरु भाको वेलामा कलकत्तावाट भर्खरै घरआएका मौले शालिकराम दाइको लाहुरको वर्णनले”उडी जांउ की गुडी जांउ” भयो मेरो मन पनि । “क्या वात गर्छौ यार कलकत्ताको दही र कुराउनी कसैले छुट्याउन सक्दैन । अरे यार कलकत्ताको जस्तो जुलेफी त सारा हिन्दुस्तानमा के दुनियामा वन्दैन । हावडाको पुल जस्तो राम्रो पुल त वेलायतमा पनि वनेको छैन । हाम्रो सेठको जस्तो भुडी त कसैको पनि छैन । हाम्रो मनिजरकी छोरी जत्तिकी राम्री त कोही पैदा पनि भएको छैन होला दुनीयामा ।” मौले शालिकराम दाइको वर्णन र कलकत्ताको आकर्षणले मलाई घरमा रात विताउन पनि गार्हो भइरहेको थियो । कतिवेला कलकत्ता पुगेर जेरी खांउला, कतिवेला हावडाको पुल हेरौला र कतिवेला मनिजरकी छोरी चिह्याउला जस्तो भइरहेको थियो ।
शालिकराम दाईका गफले लठ्ठीनेमा राना दुर्गा र म थियौ । दुर्गाका त बा पनि लामो समय कलकत्ता वसेका, एउटी फुपु पनि कलकत्तामा भएकीले, उसकालागि कुनै ठुलो विषय थिएन कलकत्ता । घरवाट सजिलै पठाउने । मेरा लागि भने त्यति सहज थिएन कलकत्ता । दिदी विहावारी भइवरी नर्सिगंको पढाइसमेत पुरा गरीसकेकी, दाई क्याम्पस पढ्न पाल्पा । घरमा वुढा बा र आमा मात्र । म कान्छो छोरो कसरी भागुं । सहमतिमा जान नपाउने । कस्तो विलखवन्द आइलाग्यो ।
हिड्ने दिन आउनै लाग्यो । शालिकराम दाई र दुर्गाको कुरा मिली हाल्यो । पालो मेरो थियो निश्चय गर्ने । रातभरी आमालो”लाहुर न जा । तलाई यतै किन्दीउला मिठा मिठा कुरा र लुगा” भन्दै आमाले विलय गर्नु भयो । ठिकै हो मपनि आमासंग लुट्पुटिए । होस कलकत्ता भने । ढिलो निद्रा पर्यो । साथीसंगको सल्लाह पनि याद आइरहेको थियो ।
विहान अध्यारैमा कइन्डाडा रुकवहादुर दाइले वोलाए “ए वाउ जानी हैनौ रई- मैले दुर्गालाई पुरर्याएर आए त ।” आफ्नो छोरा दुर्गालाई मौले शालिकरामकोमा पुर्याएर फर्केका राना रुकदाईले वोलाएका थिए मलाई । म केगर्नु आमाको सुक सुक रोकिएको थिएन । म भन्दा पहिल्यै आमा वोल्नु भयो “अउ हाम्रो कान्छो त जादैन अरे “।- ए ल भयो नी त । रुकदाई आफ्नै घरतिर लाग्नु भयो ।
आमापनि ढुक्क । अव छोरो लाहुर गएन । कान्छो छोरो घरमै वस्छ । वारीमा मोल वोक्न सघांउछ । आमा$$ भनेर वोलाउछ । विरंगदी घासकाट्न जांदा साथी दिन्छ । कैले कांही घिउ र तरकारी वोकेर तानछिन दाई दिदीलाई पुर्याएन जान्छ । आमा मख्ख । मख्ख परेकी आमा विहानै उठेर गोठल्याइ धन्दामा लाग्नु भयो । म भने अनेक उल्झनमा परे । के गरो कसो गरौ भइ राख्यो ।
मेरा मनमा अनेक कुरा खेले । कलकत्ताको दही र कुराउनी धेरैवेर मनमा आइरहे । जुलेवी र चिल्ला मोटर कार यता र उता गरे । म्यानेजरकी छोरी को मुस्कान मिस भयो । मनमा अनेक तर्कना खेल्दै गर्दा समय पनि वित्यो । शालिकराम दाई र दुर्गा कंहा पुगे होलान । अव म दौडे भेट्टाउला की नभेट्टाउला ।
* * *
एक्कासी शरिरमा जोश जांगर वढेर आयो । आमाको विलौना धुमिल भयो । साथी दौतरीसंग हिजो सांझमा गरेको प्लान हावी भयो । विस्तारै उठेर नंया भनेको पाइन्ट र टिसर्ट शरिरमा उनेर टाइगर चप्पल लगाएको म, मुख पनि नधोई मिर्मीरे घांममा आटीको उत्तर पट्टीको ढोकावाट झ्याम्म हाम फाले । आमा त गोठमा हुनुहुन्थ्यो । बाले देख्नुभयोकी जस्तो लाग्यो ? अंह कसैले देखेन । मौलको वाटो गुरुरु दौडेर गए म ।
एक्लै चप्पल पड्काउदै पाल्पा पुग्दा झन्डै ४ घन्टा लाग्यो । लाहुर हिडेको मान्छेको खल्तीमा जरायोको फोटो भएको १० को सेतो नोट मात्र थियो । भोकले आंत हरर्र भयो । टिमुरे पौवामा पुग्दा पसल्नीले भर्खर चुकौनी झान्दै थिइन । टिमुर फुराएको वास्ना नाकैमा ठोक्कीयो । खल्तीको दशको माया मरेर गयो । स्वामीको रुख फेदमा वसेर मैले अर्डर दिए । “साउनी एक प्लेट चुकौनी र दुइटा समोसा दिनु त ।” एकै झमटमा अर्डर सिनित्त भयो । भोक र स्वाद त मरेको थिएन । दशको मुल्य भने मरीसकेको थियो । अवका अर्डर धान्न खल्तीमा कौडी वांकी थिएन ।
साथी भेटिएलान की नभेटिएलान भन्ने चिन्ताबीच म हुर्रीएर पुगे तानछिन वजार । पक्कै पनि शालिकराम दाई र दुर्गा उमेश दाइको तिर होलान भन्दै म हान्निएर गए । नभन्दै परैवाट शालिकराम दाई र दुर्गाले मलाई देखे । मुस्कुराए उनीहरु, मैले लामो श्वास लिए । अव मेरो लाहुर जाने सपना शाकार हुदैथियो ।
उमेश दाइकोमा खाना खाइवरी हामी लाग्यौ वुटवल तर्फको वस यात्रामा ।
त्यो मेरो जीवनकै दोश्रो वस यात्रा थियो । कितावका पेजमा मात्र वसको चित्र देखेको म पहिलो पल्ट एसएलसी परिक्षा दिन गल्यांग जादा कुलुम नारन, हिरन्डाडा किस्नसंगै मालुंगाको वसिनडांडासम्म पहिलो पल्ट डराई डराई वस चढेको थिए ।
वस वुटवल वसपार्कमा पुगेर रोकियो । मेरो पहिलो मधेश यात्रा भने विस्तारै कठिन भइरहेको थियो । कन्चन पहाडवाट झरेको कलिलो ठिटो म । गर्मीले निथ्रुर्क थिए । म शहरको रंगी चंगीमा घुमिल हुन भन्दा घरको यादमा हराउदै थिए । वुटवल वसपार्कको कुनै सामान्य होटलमा झोला विसाएर हामी गर्यौ – वेलुकाको शोका लागि वुटवल चलचित्र मन्दिर तर्फ । फिल्म भने मेरालागि नौलो थिएन । पाल्पाको शन्तोष चलचित्र मन्दिरको प्रथम श्रेणीमा हामीले धेरै पटक फिल्म हेरी सकेको थियौ ।
उखरमाउलो गर्मी, मच्छरको आक्रमण, जस्ता पाताको छानो भएको होटल राती भने मलाई आमा र घरको यादले खुवै सतायो ।
भोली पल्ट झिसमिसेमै हामी लाग्यौ सुनौली तर्फ । महिन्द्रा जिपमा कोच्चीएर यात्रा गर्दै हामी पुग्यौ गोरखपुर । गोरखपुर रेल्वे स्टेशनको लामो वसाई मेरा लागि नौलो थियो । लामा लामा रेलवका डिव्वा, हुलका हुल यात्रु, फरक भाषा र लवज । सवै नौलो थियो मेरा लागि । अनेक पसल र विक्री कक्ष । विचित्र लाग्यो गोरखपुर र रेल्वे स्टेशन मेरा लागि ।
खान्कीका अनेक परिकार र किनवेचको अनेश शृखंलामा मरो पनि मुखमा पानी नरसाएको हैन । के गर्नु खल्ती रित्तो हुंदाको वेस्वाद मैले भोगे । हुनत नेपाली पैसा भएपनि यसको खासै काम त आउदैनथ्यो त्यहा ।
राना दुर्गाले भने ५० को आइसी नोट राखेको रैछ । दुई भाइले लुकी लुकी वरफ र ठन्डा खुवै खायौ । जीवनमै पहिलो पल्ट फ्रुटीको स्वाद मैले गोरखपुर स्टेशनमा चाखे । लामो पर्खाइपछि हाम्रो रेल आयो । हतार हतार चालु डिव्वामा हामी पुग्यौ । सिट छैन, मानीसको भिड छ । भाषा वेग्लै छ । रौनक अलग छ । म अचम्भीत हुदै । घरी सिटमा वस्दै घरी उठ्दै कलकत्ता पुग्यौ हामी ३ भाई । यसरी जीवनको पहिलो लाहुर यात्रा अनेक रमाइला र कठिनाइका बीच पुरा भयो ।(कलकत्ता पुगेपछिीको वर्णन भने भाग २ मा आउने नै छ )

सवारी चालक अनुमतिपत्रलाई कसरी सरल वनाउन सकिन्छ भनेर भएका अनेक छलफलपछि यतिवेला म र मेरो टिम गोदावरीमा छौ । अघिल्लो दिनदेखि प्रश्नपत्र सरलीकरणका प्रयासहरु अन्तिम चरणमा छन । मलाई आशा छ यसवाट गाली गर्ने थोरै पुराना नियत सफा नभएका कर्मचारी रिसाएपनि असंख्य नेपालीजन खुसी हुने छन ।
गोदावरीको जंगलवाट छेवैमा रहेको यो सानो टिपीकल नेपाली होटलको छैवै भएर अनेक चराहरु सुरिलो स्वरमा गाइ रहेका छन । नेपाली फिल्म सिन्दुरमा देखाइएको जस्तो मौलिक पहिचान नभएपनि गोदावरी आफ्नो पनमा भने यथावत छ । म गांउ मिस गर्नेलई यसले नोष्टाल्जिक वनाउन काफी भूमिका खेलेको छ ।
थोरै दिनको काठमाण्डौ वसाईपछि मन भारी वनाएर आमा गांउ फर्किनुभएको छ । आमाको काखमा केही समय विताएको म, मेरी आमा र मेरो गांउ दुवैलाई मिस गरेको छु । गांउमा विहा भए जग्गे जात्रा भए, मोटर धुलो उडाउदै गुडेका छन । सजिव भएपनि कुनै प्रतिक्रृया नजनाउने वृद्ध वयका रुखहरु र उमेरले नेटो काटेपछि आफ्ना र आफन्त संझीएका वुढा वा आमाहरु हरेककको पिढीमा सुस्केरा काढ्दै छन ।
म र म जस्ता अनेक युवाहरु भाग्य अजमाउन स्वदेश होस या विदेशका गल्ली गल्ली पसिना चुहाउदै छन । गोदावरीको गांउमा मेरो गांउको झ झल्को दिन अनेक चिजहरु काफी छन । चरा उस्तै छन सुशेली उस्तै छ , पारी गांउमा भुक्ने कुकुर को भुकाई उस्तै छ । पात खस्दै गएका रुख उस्तै छन । वसन्त शूरु भएर होला पालुवा आउनेक्रम वल्ल शुरु भएको छ ।
हिजो राती सपनामा एैठन हुदा म राकस्दीको उकालो सुस्साउदै चढ्दै थिए । मौला पुग्दा अलि राहत मिल्यो । आंखा चिम्लीन भ्याएको छैन । अर्चले तिर दौडदै गरेको दृष्य झ्याप्प आइ हाल्यो । घरी कुलाको वहादमा पौडी खेलेको त घरी यग्गुंदीमा कटुस टिपेको दृष्य हरेक सपनीमा यसैगरी आउछन ।
हिजो सांझ जोडले हुरी चल्यो गांउको घरको खरको छानो उड्यो की भन्ने चिन्ताले निद्रा ढिला आयो । हरेक राती यसैगरी एैठन हुंदा म मात्र होइन मेरो जस्तै दैनिकी भएका हरेक ग्रामीण युवाहरु यसैगरी गांउ संझीदा हुन । डाडांपारीको घामलाई हेर्दा हुन ।
हुनत हिजै देखि हाम्रो पासमा वसेका कुहिरेका चखेवा जस्ता एक जोडी लडारिइरहेका छन । मेरो नजर त्यता भन्दा झ्यालवाट वाहिर देखिने ग्रामीण दृष्यले खिचिरहेको छ ।
कतार एयरवेजको लोगो लेखिएको जहाजले गति लिएको यही झ्यालवाट देखिन्छ । म अलाप गर्छु मेरा आफ्नै स्वदेशी जन यसरी सपना वोकेर अर्को दशैमा फिर्ने लक्ष्य लिएर आफ्ना र आफन्तलाई रुवाउदै उडेका छन । म भगवानालाई पुकार्छु उनीहरुको सपना पुरा होस काठका वाकसहरु मुलुक नभित्रिउन ।

गांउको खुसी ननिमोठीयोस । गांउ मिस गर्न पाइयोस तर गांउमा शोक नभित्रियोस । व्लग नियमित अपलोडको लालसा हटेको छैन । समय व्यवस्थापनमा भएका कठिनाइहरु तुरुन्तै अन्त्य हुने छाट छैन । तैपनि मनमा, मस्तिष्कमा गांउ हराएको छैन । दिप श्रेष्ठको अलाप जस्तै हर रात सपनीमा ऐठन हुदा गांउ मिस हुन्छ, मित्रहरु मिस हुन्छन । तमाम मित्रजनमा समपर्ण

विर्घाको वखान गरेर नथाक्ने म अहिले रनभुल्लमा छु । संघीयता र नंया संविधानको कार्यन्वयन संगै मेरो वतन फेरिएको छ । २०७२ चैत्र १ गते गठित बालानन्द पौड्याल संयोजकत्वको स्थानीय निकाय सिमा र संख्या निर्धारण आयोगले ७ सय १९ वटा स्थानीय निकाय रहने सिफारिश २०७३ पुष २२ गते सरकारलाई वुझाएको थियो । सरकारले केही मधेसवादी दलको असन्तुष्टी संवोधन गर्दै २५ स्थानीय निकाय थप गरी ७ सय ४४ स्थानीय निकाय कार्यान्वयनमा ल्याएको छ ।
२०७३ फागुन २७ गतेवाट कार्यान्वयनमा ल्याएको स्थानीय निकायको संख्या संगै अव विर्घा विर्घा रहेन । यो साविक विर्घावाट कालीगन्डकी गांउ पालिकाको केही वडामा सिमित रहन पुगेको छ । साविकका चन्डी भन्ज्याग, आलमदेवी, विर्घा र श्रीकृष्णगन्डकी गाविसलाई मिलाएर ९ वटा वडा रहनेगरी कालीगन्डकी गांउ पालिका कार्यान्वयनमा आएको हो । यसको केन्द्र भने हाललाई विर्घा कट्टी तोकिएको छ ।
सवैलाई सामान्य लाग्ने यो खवर मेरालागि असामान्य वनेको छ । विर्घा मेरो मानक थियो । जसको संझनालाई जीवन्त पार्न मैले सन् २००६ मा विर्घा नामगरेको व्लगसमको फ्रि स्पेस प्रयोगमा ल्याएको थिए । लामो समय व्लगकारिता मेरो नियमीत कर्म थियो । हुन त यसअघि विर्घाडट युके प्रचलनमा ल्याएपनि विर्घा वलगसम मेरो प्रिय थियो र धेरै पाठक शुभेच्छुकले यसलाई मनपराइदिनु भएको थियो । जसको आलोकमा टेकेर म गांउको खवर पुर्याउन लागि परेथे । फेसवुक यति विघ्न लोकप्रिय भइनसकेको समयमा विर्घा व्लगसमले लोकप्रियताको शिखर चुम्दै थियो ।
व्लगसमले फ्रिस्ेपसलाई हटाउन शुरु गरेपछि मेरो व्लगसमपनि आक्रमणको शिकार भयो यो डिस्प्लेमा आउन छोड्यो ।
यसै मेसोमा प्रविधिका जानकार मित्र प्रवेश शुवेदीको समयोगमा न्यून मूल्यमा मैले विर्घाको आफ्नै डोमेन खरिद गरी विर्घाको खवरकारितालाई प्रचलनमा ल्याए । यद्यपि यो कर्म मेरो जारी छ ।
नियमितता दिने अनेक वाचा कसमपछि पनि अनेक उल्झनले मित्रहरुको मागलाई नजरअन्दाज गर्दा मन अमिलो हुन्छ । यद्यपि विर्घा व्लग छ म छु र पाठकहरुको माया छ । अव यो एकादेशको कथा हुन लागेको विर्घा जुनसुकै रुपवाट हराएपनि मेरो स्मृतिमा भने सदैव रहीरहने छ । जय विर्घा ।

जनता माध्यामिक विद्यालयले आफ्नो स्वर्ण जयन्तीमा स्मारिका प्रकाशनको तारतम्य मिलाएपछि अरु जस्तै म पनि कम्ती खुसी भएको छैन । स्मारिका प्रकाशनको जिम्मेवारी लिएर राजधानी भित्रिएका राजेन्द्र भाइले दाई विगतलाई फेरी एकपल्ट संझनुस भन्दा मलाई कम्ता जिम्मेवारी वढेको महशुस भएको छैन । सधै विगतलाई कोट्याउने मैले अझै परिस्कृत गरेर ती विगतलाई संझिनु छ । मित्रहरुलाई याद दिलाउनु छ ।
हुनत जमावी अव जमावी रहेन नाम फेरिएर जनता उच्च मावी वनेको मात्र होइन स्वरुप र संरचना नै चिन्न नसकिने भएको छ । जमावीको चौरवाट वग्ने कुलो साइड लागेको छ तर पानी वगेकै छ । भवन थपिएको छ तर धेरै सुधार वांकी छ । पंहेलो फुल्ने करविर र निलो फुल्ने गुलमोहर ढालिएको छ । तर अरु हरीयाल ी कायम गर्न वांकी छ । मुल भवन ढलेको छ भारतीय दुतावासको सहयोगको नंया विल्डिगं ठडिएको छ ।
विद्यार्थी फेरिएका छन, कक्षा थपिएका छन, केही नंया शिक्षक भित्रिएका छन तर पठन पाठनको तौर तरिकामा पनि समय सापेक्ष सुधार वांकी छ । आशा छ सुधारले आगामी दिनमा अझ गति पक्डने छ । विल्डिगं वनेपनि पठन पाठनको वातावरण वनाउन सवै शिक्षक, विद्यार्थी र अभीभावक जुट्नु पर्ने वेला आएको छ ।
स्यागंजाको पश्चिम क्षेत्रको शिक्षाको ज्योति वनेको जमावीले कलकत्ता, दिल्ली र वम्वइ पुग्ने युवाहरुको तांतीलाई यतै देशमा अड्यायो । गन्तव्य पाल्पा, वुटवल, पोखरा र काठमाण्डौ वनायो । राजनीति, निजामती र जंगी सेवाका विभिन्न उच्च पदमा त्यहांकै उत्पादनहरुले आसन ग्रहण गरेका छन ।
मलाई राजेन्द्र भाइले दिएको जिम्मेवारी पुरा गर्नु छ । म पुराना ती दिनलाई संझीन चाहन्छु जंहा भर्खर ५ पास भएर ६ मा भर्ना हुन आएका चिरविर केटाकेटीको हुलमा म मिसिन चाहन्छु । समयले नेटो काटेपनि मेरा स्मृतिहरु हराएका छैनन । त्यो हुलमा भिमकुमारका खसी, करविर र वकाइनाका रुख, कार्याशाला र गंगा भवन, स्कुल पछाडीको डुम्री र वरको फेद छन । जरुवाको पानी र हरेक हिउदमा हुने वारी पारीको लडाइ छ ।
त्यहा डिल्लीनारायाण् गुरु, टिकाराम सर, मूर्तीसर र कपिल सरहरु हुनुहुन्छ ।
हुलमा शोभाखर, डोलराज पूच्छार, गक्रुंगा यज्ञ, भुष्टुंग कृष्ण, हिरन्डाडा कृष्ण, शेषकान्त, खिमानन्द, कालिदास, गहलामकै धुर्व, निर्मल विके, माया दिदी, कला थापा, रमेश थापा, श्यामलाल, गणेश, कृष्ण अनेक मित्रहरु रहेका छन । म ती सवैलाई एक एक गरेर संझन चाहन्छु । पारीवाट आउने माने, खिमे, नरे, विष्णु, गोपाल, नन्द, तुल्सी, ३ जनै भगवती र अनेक मित्रहरुको याद पुर्नताजगी गर्न चाहन्छु । जरुवाको पानी खान गएको देखि शौचकालागि वरको फेद पुगेको, एक सुकामा इमीली किनेको देखि वर्फीको व्यापारी वनेका समेत अनेक किस्सा छन त्यहा ।
हात हातै भए रुप्याका ५ वटा उधारो भए ४ वटा गरेर कम्ती वेचिएन वर्फी, फस्के र कडा गरी २ प्रकारको आउने त्यो वर्फी अहिले कंहा हारायो होला । जमावीमा धेरै वर्फीका व्यापारी वने त्यो वेला । युगराजनीको चुकौनी देखि भिमकुमारका चकलेटसम्म अनेक रमाइला प्रसंग उन्न चाहन्छु म यो स्वर्ण महोत्सवको स्मारिकामा ।
एक तमासले विगत संझीरहेका म अनेक कामले आउने तरह तरहका मानिसको सोधाइले एकाग्र हुन पाएको छैन । तर मेरो स्पष्ट खाका दिमागमा सेट भइसकेको छ । वांकी स्वर्ण महोत्सव स्मारिकाको पूर्ण आलेखवाट । रचनात्मक सुझवको अपेक्षा सहित….

हिउदको रुखमा एक जोडी चरा । (तस्विर: खेमराज गांउले/रोल्पा)
“उडी जांउ भने म पन्छी होइन
वस्नु ए लै मन छैन …
खसमको मोहनी लागेर हो की
होस मेरो ए लै यंहा छैन ….”
तारा देवीको पुरानो स्वर काखे कम्प्युटरवाट एकनास गुंजिरहेको छ । अमर आवाजले मलाई पनि नोष्टाल्जिक वनाइरहेको छ । गुलजार गांउको कल्पनामा डुव्ने म यतिवेला अरु अनेक पुराना स्मृतिमा वल्झेको छु । घरी घरी रोल्पामा पत्रकारिता कर्ममा लागेका फेसवुके मित्र खेमराज गांउलेको प्रोफाइल चियो गर्छु । रोल्पामा खिचेका गांउलेका तस्विरले मलाई तान्छन । सायद जो जंहा भएपनि कथा व्यथा एउटै भएर हुनसक्छ ।
चिसोले हार्दै र न्यानोले वाजी मार्दै गएको काठमाण्डौको शुक्रवार शानदार छ । आउदै गरेको प्रेमील दिवसले तरुनी तन्नेरीहरुलाई वहाना दिएको छ । नगरकोट, शिवपुरी या ककनी यात्राका लागि । धुलाम्मे काठमाण्डौवाट जोगिने मिठो वहाना हो यो पनि ।
म भने यता वाली लगाएर स्याहार्ने वेला नभएको किसान जस्तो फुर्सदिलो वनेर एक तमास गीतहरु वदली रहेको छु । काखे कम्प्युटरमा पुरानै लयमा दिलमाया खाती अलापी रहेकी छिन
“साउन फर्की फेरी झर्यो
माया लगाई निष्ठुरी फर्केन
चुराई लग्यो यो मन मेरो
जेडी दिने त्यो पापी आएन…”
परिक्षाहरु जारी रहेकाले विहान वेलुकाका कक्षाहरुको चाप घटेको छ । कसैले संझीए र मन लागे गयो नलागे पुराना फिल्म या गीतहरु युट्युव सर्च गर्यो वस काम पुगेकै छ । कसैले खवरकालागि केही सोधे वतायो नभए खोजी नीति नगरो वस । चलेकै छ जिन्दगानी ।
नवाजुद्दीन सिद्धीकी या इरफान खानका कुनै कलात्मक फिल्म आयो भने रस लाग्छ । अरु प्रति त्यति चासो पनि छैन । वायोमा पहाडको आकर्षणको विषय राखेपनि यी तमाम आकांक्षाहरु अधुरा हुन लागेका छन ।
वस गीत संगीत छ ।
“मेरो गीत मेरै प्रतिविम्व होइन
त्यो टुटी जाने होइन
त्यो फुटी जाने होइन….
आकाश जस्तो अमर गीत मेरो
म जस्तो दूइ दिनको पाहुना होइन…”
नारायण गोलाप अलाप लिइरहेका छन र म प्रेमील दिनहरु स्मृतिको अन्तरमा केलाउर्दै छु ।