जनता माध्यामिक विद्यालयले आफ्नो स्वर्ण जयन्तीमा स्मारिका प्रकाशनको तारतम्य मिलाएपछि अरु जस्तै म पनि कम्ती खुसी भएको छैन । स्मारिका प्रकाशनको जिम्मेवारी लिएर राजधानी भित्रिएका राजेन्द्र भाइले दाई विगतलाई फेरी एकपल्ट संझनुस भन्दा मलाई कम्ता जिम्मेवारी वढेको महशुस भएको छैन । सधै विगतलाई कोट्याउने मैले अझै परिस्कृत गरेर ती विगतलाई संझिनु छ । मित्रहरुलाई याद दिलाउनु छ ।
हुनत जमावी अव जमावी रहेन नाम फेरिएर जनता उच्च मावी वनेको मात्र होइन स्वरुप र संरचना नै चिन्न नसकिने भएको छ । जमावीको चौरवाट वग्ने कुलो साइड लागेको छ तर पानी वगेकै छ । भवन थपिएको छ तर धेरै सुधार वांकी छ । पंहेलो फुल्ने करविर र निलो फुल्ने गुलमोहर ढालिएको छ । तर अरु हरीयाल ी कायम गर्न वांकी छ । मुल भवन ढलेको छ भारतीय दुतावासको सहयोगको नंया विल्डिगं ठडिएको छ ।
विद्यार्थी फेरिएका छन, कक्षा थपिएका छन, केही नंया शिक्षक भित्रिएका छन तर पठन पाठनको तौर तरिकामा पनि समय सापेक्ष सुधार वांकी छ । आशा छ सुधारले आगामी दिनमा अझ गति पक्डने छ । विल्डिगं वनेपनि पठन पाठनको वातावरण वनाउन सवै शिक्षक, विद्यार्थी र अभीभावक जुट्नु पर्ने वेला आएको छ ।
स्यागंजाको पश्चिम क्षेत्रको शिक्षाको ज्योति वनेको जमावीले कलकत्ता, दिल्ली र वम्वइ पुग्ने युवाहरुको तांतीलाई यतै देशमा अड्यायो । गन्तव्य पाल्पा, वुटवल, पोखरा र काठमाण्डौ वनायो । राजनीति, निजामती र जंगी सेवाका विभिन्न उच्च पदमा त्यहांकै उत्पादनहरुले आसन ग्रहण गरेका छन ।
मलाई राजेन्द्र भाइले दिएको जिम्मेवारी पुरा गर्नु छ । म पुराना ती दिनलाई संझीन चाहन्छु जंहा भर्खर ५ पास भएर ६ मा भर्ना हुन आएका चिरविर केटाकेटीको हुलमा म मिसिन चाहन्छु । समयले नेटो काटेपनि मेरा स्मृतिहरु हराएका छैनन । त्यो हुलमा भिमकुमारका खसी, करविर र वकाइनाका रुख, कार्याशाला र गंगा भवन, स्कुल पछाडीको डुम्री र वरको फेद छन । जरुवाको पानी र हरेक हिउदमा हुने वारी पारीको लडाइ छ ।
त्यहा डिल्लीनारायाण् गुरु, टिकाराम सर, मूर्तीसर र कपिल सरहरु हुनुहुन्छ ।
हुलमा शोभाखर, डोलराज पूच्छार, गक्रुंगा यज्ञ, भुष्टुंग कृष्ण, हिरन्डाडा कृष्ण, शेषकान्त, खिमानन्द, कालिदास, गहलामकै धुर्व, निर्मल विके, माया दिदी, कला थापा, रमेश थापा, श्यामलाल, गणेश, कृष्ण अनेक मित्रहरु रहेका छन । म ती सवैलाई एक एक गरेर संझन चाहन्छु । पारीवाट आउने माने, खिमे, नरे, विष्णु, गोपाल, नन्द, तुल्सी, ३ जनै भगवती र अनेक मित्रहरुको याद पुर्नताजगी गर्न चाहन्छु । जरुवाको पानी खान गएको देखि शौचकालागि वरको फेद पुगेको, एक सुकामा इमीली किनेको देखि वर्फीको व्यापारी वनेका समेत अनेक किस्सा छन त्यहा ।
हात हातै भए रुप्याका ५ वटा उधारो भए ४ वटा गरेर कम्ती वेचिएन वर्फी, फस्के र कडा गरी २ प्रकारको आउने त्यो वर्फी अहिले कंहा हारायो होला । जमावीमा धेरै वर्फीका व्यापारी वने त्यो वेला । युगराजनीको चुकौनी देखि भिमकुमारका चकलेटसम्म अनेक रमाइला प्रसंग उन्न चाहन्छु म यो स्वर्ण महोत्सवको स्मारिकामा ।
एक तमासले विगत संझीरहेका म अनेक कामले आउने तरह तरहका मानिसको सोधाइले एकाग्र हुन पाएको छैन । तर मेरो स्पष्ट खाका दिमागमा सेट भइसकेको छ । वांकी स्वर्ण महोत्सव स्मारिकाको पूर्ण आलेखवाट । रचनात्मक सुझवको अपेक्षा सहित….

हिउदको रुखमा एक जोडी चरा । (तस्विर: खेमराज गांउले/रोल्पा)
“उडी जांउ भने म पन्छी होइन
वस्नु ए लै मन छैन …
खसमको मोहनी लागेर हो की
होस मेरो ए लै यंहा छैन ….”
तारा देवीको पुरानो स्वर काखे कम्प्युटरवाट एकनास गुंजिरहेको छ । अमर आवाजले मलाई पनि नोष्टाल्जिक वनाइरहेको छ । गुलजार गांउको कल्पनामा डुव्ने म यतिवेला अरु अनेक पुराना स्मृतिमा वल्झेको छु । घरी घरी रोल्पामा पत्रकारिता कर्ममा लागेका फेसवुके मित्र खेमराज गांउलेको प्रोफाइल चियो गर्छु । रोल्पामा खिचेका गांउलेका तस्विरले मलाई तान्छन । सायद जो जंहा भएपनि कथा व्यथा एउटै भएर हुनसक्छ ।
चिसोले हार्दै र न्यानोले वाजी मार्दै गएको काठमाण्डौको शुक्रवार शानदार छ । आउदै गरेको प्रेमील दिवसले तरुनी तन्नेरीहरुलाई वहाना दिएको छ । नगरकोट, शिवपुरी या ककनी यात्राका लागि । धुलाम्मे काठमाण्डौवाट जोगिने मिठो वहाना हो यो पनि ।
म भने यता वाली लगाएर स्याहार्ने वेला नभएको किसान जस्तो फुर्सदिलो वनेर एक तमास गीतहरु वदली रहेको छु । काखे कम्प्युटरमा पुरानै लयमा दिलमाया खाती अलापी रहेकी छिन
“साउन फर्की फेरी झर्यो
माया लगाई निष्ठुरी फर्केन
चुराई लग्यो यो मन मेरो
जेडी दिने त्यो पापी आएन…”
परिक्षाहरु जारी रहेकाले विहान वेलुकाका कक्षाहरुको चाप घटेको छ । कसैले संझीए र मन लागे गयो नलागे पुराना फिल्म या गीतहरु युट्युव सर्च गर्यो वस काम पुगेकै छ । कसैले खवरकालागि केही सोधे वतायो नभए खोजी नीति नगरो वस । चलेकै छ जिन्दगानी ।
नवाजुद्दीन सिद्धीकी या इरफान खानका कुनै कलात्मक फिल्म आयो भने रस लाग्छ । अरु प्रति त्यति चासो पनि छैन । वायोमा पहाडको आकर्षणको विषय राखेपनि यी तमाम आकांक्षाहरु अधुरा हुन लागेका छन ।
वस गीत संगीत छ ।
“मेरो गीत मेरै प्रतिविम्व होइन
त्यो टुटी जाने होइन
त्यो फुटी जाने होइन….
आकाश जस्तो अमर गीत मेरो
म जस्तो दूइ दिनको पाहुना होइन…”
नारायण गोलाप अलाप लिइरहेका छन र म प्रेमील दिनहरु स्मृतिको अन्तरमा केलाउर्दै छु ।

मीनभवनमा मेरो कार्यालयको छेवैमा मधुसुदन वसीरहेको छ । मौले भुवन काका पुत्र सुधन सरकारी सेवा प्रकृयामा हुने ढिलासुस्तीको एउटा साक्षी हो । उसले गरेका अपेक्षा म पुरा गर्न सक्दिन । हो मेरो मान्यताहो “काम सिस्टमले हुनु पर्छ सम्वन्धले होइन ।” हेरौ मेरो जिद्दीपन कहिले सम्म कायम राख्न सक्छु ।
सुधन भन्छ दाई विर्घा नपुगेको कति भयो ? मलाई असजिलो भयो उत्तर दिन । मेरो जवाफ नआउदै उसैले प्रतिप्रश्न गर्यो अव कैले जानुहुन्छ नी गांउ ? म नाजावाफ वनेर अपलक हेरीरहेको देखिपछि उ आफै भन्दैछ । दाई गांउ जानुस टाइम मिलाउनुस, दशैमा गांउ चिनिदैन , पर्वमा त राम रमितो त हुन्छनी गांउमा । गांउ चिन्ने अरु वेला हो । डांडाका घामजस्ता वुढा वुढी, उजाड हुदै गएको गांउ, धुलो उडेको सडक, परदेशीएका श्रीमानको प्रतिक्षामा रहेका महिलाहरु, थौरै चिरविरे नानीहरु मात्र भेटिन्छन अरु समयमा गांउमा ।

गएको दशैमा सन्ध्याकालिन राम रमितोमा कट्टीका युवाहरु ।
पछिल्लो पुस्ताको सुधनले मेरो अन्तरको कुरा केलाउदा मलाई स्वयं कम्ती मिस हुदैन गांउ । अनेक वाध्यता र आपाधापीले सितलता दिएको छैन । आमालाई सोध्छु जाडो कत्तिको होला? आमा भन्नुहुन्छ चिसोमा धेरै नदौडी तेरो शरिर चिसो छ घर्तीर आइज वरु । म नाजवाफ भएको छु ।
पुजापाठका श्रृंखला अव केही समय रोकिन्छन । विहावारी चल्दैछन । मौषममा सुधार आउदैछ । परदेशीएकाले सके वैशाखमा नसके दशैमा त कसो विदा नपाइएला र भनेर कामको मेलो वढाउदैछन । म सिमानाको चरी जस्तो भएको छु । न समय मिलाउन सक्छु न पलपल गांउ विर्सिन सक्छु ।

शुरेशको स्वरः गायनमा मग्न शुरेश र वाद्यवादनमा अन्य स्थानीय ।
व्लगमा आएर केही अक्षर टाइप गर्दापनि सितलता हुन्छ । मेरो सितलतामा आफू पनि सितल महसुस गर्ने श्रीधर छ, शुरेश छ, नारन छ, सन्तोष छ, कृष्ण छ, होमनाथ छ, कालीदाश छ, शोभाखर छ र अनेक मित्र मन्डलीहरु छन । गांउ र परदेशमा रहेका यी मित्रका बीचमा सांघु वन्न पाउदा थोरै भएपनि सन्तोष भने मिलेको छ ।
सकी नसकी, जानी नजानी तिनै मित्रकालागि यी रागहरु अलाप्छु । जसले कहिले अरबीय मिथकीय चरी फिनिक्स जस्तो वन्छु । कहिले आगो त कहिले खरानी । तुरुन्तै वर्षा राग गाउछु र वर्षीन्छु । संझनाका परेलीका तमाम मित्रहरुप्रति ।

स्वर्ण महोत्सव मनाउन ठिक्क परेको जनता मा.वी.मा पूर्व विद्यार्थीहरुको गतिविधि पनि अविराम जारी छ । उपस्थित हुन नसकेपनि प्रत्येक मिटिगंको सूचना भाइ नारनले दिन छोडेको पनि छैन । नारन नहुदो हो त यो पूर्व विद्यार्थी गठन हुने पनि थिएन । कतिलाई आफ्नो नाम नआएकोमा चित्त दुख्ला तर तितो यथार्थ हो यो ।
हगाइ न बाटो छोडाइ भने जस्तो हरेक पद ओगट्न चाहने तर गर्ने हुति नभएका धेरैको जंक्सन हो जमावी र यहाका पदाधिकारीहरु । मेरै गोरुको १२ टक्का भन्नु पर्दा न स्वर्ण महोत्सव समयमै हुन सक्यो न ५० वर्षको स्वर्ण अक्षरमा लेखिने स्मारिका जस्तो महत्वपूर्ण ग्रन्थ तयार हुन सक्यो ।
पूर्व विद्यार्थी सकेको केही काममा लागेको छ । अधिकाशंत पूर्व विद्यार्थीहरु दरिलो स्रोत नभएकहरुा किन नहुन गच्छेअनुसार आर्थीक शंकलन चलेकै छ । हुनेहरु पाखा लाग्ने नहुनेले बल गर्नु पर्ने विडम्वनावाट गुज्रिएको पूर्व विद्यार्थी समाजले गएको दशैमा जनता मा.वी.को प्रागंणमा पुनर्मिलन समारोहको आयोजना गर्यो ।
अपेक्षाकृत कम उपस्थिति रहेपनि कार्यक्रम रमाइलो भयो । हुन त कार्यक्रम भएको धेरै महिना वित्यो । स्कुलवाटै देखिने कालीमा धेरै पानी वगीसक्यो यद्यपि मेरो समृतिको पन्तुरोमो थुप्रिएको स्मृति तत्कालिन तस्विरहरुले जगाइदिएको छ ।

विषय धेरै भन्दा पनि विम्वात्मक विषयले मलाई छोएको छ । पुनर्मिलन वा भेटघाट भनिएपनि मै जान्ने ,मै सुन्ने, मै गर्ने भनेर धेरै भाषण गर्नुपर्ने रोगले हामी धेरैलाई छोडेको छैन । ति अलाप मेरो संझनामा नरहेर ठिकै भयो ।
यद्यपि वृद्धवयका केही अभिभावकका अगाडी जोशीला युवतिहरुले रसिला प्रस्तुति दिए । कसैले गाए कसैले कम्मर मर्काए । जे गरे रमाइलोको लागि गरे । केही भाषण भए जसले आत्म रति दिलायो वांकी धेरै कुरा दिलाएजस्तो कम्तिमा मलाई लागेन ।
विर्घा विरानो वन्दै गएका त्यसै स्कुलका पूर्व विद्यार्थी डा. धन वहादुर रानाले राउसिनको रुखमुनी पुराना स्मृति केलाउदा कम्ती रमाइलो लागेन । आफ्नो पालाको पढाई, स्कुलका अतिरित्त कृयाकालाप र आफ्ना दौतरीलाई धनदाईले संझीदा म र म जस्ता धेरै मित्रहरु आफ्ना स्कुले दिनमा फर्किए । सवैले अपलक सुनेको त्यो मन्तव्यमा ठूल्याइ भन्दा सदासयता थियो । विज्ञता भन्दा वास्तविकता थियो र थियो पुरानो स्मृति ।

म जस्ता अस्तिका मानिसलाई विर्घा विरानो हुदै जादा जुग अगाडी स्कुल सकेका धनदाईलाई स्कुल पुरानो भए होला भन्ने मलाई लागेको थियो । यद्यपि उंहाका स्मृतिमा परेली भिजाउदा म अहिलेसम्म पनि नोष्टाल्जीक भएको छु ।
केही वर्ष पहिले करन्डाडामा मादल वजाएर धन दाईले मालुवा खोलाको भाका गांउदा म अचम्भीत भएको थिए । मेरो फेरी अचम्भीत हुने पालो थियो फेरी जनतामावी अर्चलेको प्रागंणमा धन दाइले पुराना स्मृति केलाउदा ।
धन दाई र धनदाई जस्तै अग्रजलाई विर्घा र त्यसका वास्तविकता संझीदिएकोमा सतत अभार । संझना रहीरहुन…..