(अव संझनामा मात्रः हरेक एकादशी, औशी र सोह् श्राद्धमा चप्पलले छोएको पानी समेत नखाने वेदुवा वाका अव संझनाहरु मात्र वांकी छन । यो तस्विर केही वर्ष अघि गहलाममा सोह् श्राद्धका वेला लिइएको हो । जंहा उंहाले चिया खानु अघि चप्पल पन्छाउनु भएको थियो । गांउ घरमा अझै यो परम्परा कायम छ ।)
विर्घा ५ चिफल्डाडा निवासी रामप्रसाद पान्डे (वेदुवा वा) को निधन भएको छ । ७९ वर्षीय पान्डेको वुधवार विहान आफ्नै निवासमा निधन भएको हो । अत्यन्तै सक्रिय जीवन विताइरहनु भएका उंहाको गत हप्ता विर्घामै कडा ह्दयघातपछि उपचारको लागि काठमाण्डौ स्थित नर्भिक अस्पतालमा ल्याइएको थियो । अस्पतालमा टाउकाको शल्यक्रियापछि उंहालाई भेन्टीलेटरमा राखिएको थियो । चिकित्सकको लामो प्रयासपछि पनि उंहा होसमा आउन सक्नुभएन । चिकित्सकको सल्लाहपछि उंहालाई आइतवार विर्घा लगिएको थियो । उंहालाई विर्घा लगिएपछि अन्तिम वैदिक संस्कारहरु गरिएको थियो । अन्तत उंहाको होसमा नआई निधन भयो । उंहाका २ श्रीमती र १ छोरा रहेका छन ।
राम प्रसाद पान्डेको निधनपछि विर्घाको एउटा पुजा पाठ र पुरेत युगको अन्त्य भएको छ । गक्रुंगा देखि वर्राचौरसम्म उंहाका जजमानहरु थिए । प्रत्येक दिन जसो पुजा पाठमा व्यस्त हुने उंहा नपुगेका विर्घामा कमै घर होलान । विहा, व्रतवन्ध देखि ग्रह शान्ति, श्राद्ध लगायत दैविक तथा पीतृ कार्यमा उंहाको महत्व पूर्ण भूमिका रहन्थ्यो ।
विर्घाको विशेषत व्राम्हण समुदायमा वच्चा देखि वृद्धसम्मका बीच उंहा सुपरिचित हुनुहुन्थ्यो । सवैले श्रद्धाले उंहाको नाम लिन्थे । धेरैलाई गायत्री मन्त्र सिकाउनु भएका उंहा धेरैको गुरु हुनुहुन्थ्यो । हिन्दु वैदिक शास्त्रमा जन्म दिने वावु, अन्न दिने किसान, छोरी दिने ससुरा, रक्षा गर्ने राजा र मन्त्र दिने गुरु लाई पन्च पिताको रुपमा लिइन्छ । मेरा पनि तिनै पन्च पिता मध्येका एक राम प्रसाद पान्डे अधिंकास विर्घेली किसोरहरुलाई गायत्री मन्त्र सिकाउने गुरु हुनुहुन्थ्यो ।
चिफलडाडाका पर्याय वेदुवा वा धेरै समय घर वाहिर पुजा पाठमै व्यस्त हुनुहुन्थ्यो । दिनभरी खाली पेट पवित्र रहेर पुजा पाठमा रहने उंहाले चुरोट र चिया भने अत्यधिक मन पराउनु हुन्थ्यो । प्रष्ट वाचन, लामो अनुभव र पूर्ण प्रकृया पालना गर्ने भएकाले सकेसम्म सवै विर्घालीले हरेक पुजा पाठमा उंहालाई नै संझन्थे । उंहाको अभाव विर्घा र त्यस क्षेत्रका वासिन्दाले लामो समय महसुस गर्ने छन । मेरा पनि गुरु राम प्रसाद पान्डेको मृत आत्माको चीर शान्तिको कामना गर्दछु ।

आज आषाढ शुक्ल एकादशी । हरिशयनी एकादशी अर्थात तुलसीको विरुवा रोप्ने दिन ।आज घरघरमा तुलसीको विरुवा रोपी हरिशयनी एकादशी मनाइँदै छ । हरिशयनी एकादशीका दिन आज हिन्दु धर्मावलम्बीहरुले आफ्नो घर आँगनमा रहेको तुलसीका मठमा तुलसीको बिरुवा रोप्ने प्रचलन छ । एक महिनाअघि विजारोपण गरिएको तुलसीलाई आज रोप्ने गरिन्छ ।
तुलसीलाई भगवान विष्णुको अवतारका रुपमा पुजा गर्ने प्रचलन रहेको छ । हिन्दू धर्मावलम्बीका लागि महत्वपूर्ण दिनका रुपमा लिइने यो दिन निराहार व्रत बसी भगवान् श्रीविष्णु९हरि० र तुलसीको पूजा अर्चना गरेमा आफ्नो मनोकामना पूरा हुने जनविश्वास छ । वैदिक सनातन धर्म र संस्कृतिमा हरिशयनी एकादशीको ठूलो महत्व रहेको छ । हिन्दू समाजमा यस दिनलाई महत्वपूर्ण पर्वका रूपमा लिइन्छ । आजका दिनदेखि चतुर्मास व्रत सुरु हुन्छ । चतुर्मास अवधिमा तुलसीको सेवा गर्नु अति उत्तम कार्य मानिन्छ । जसका घर आँगनमा तुलसीको मठमन्दिर राखी तुलसी रोपिन्छ त्यहाँ देवताको बास भइरहन्छ भन्ने जन विश्वास छ । स्वप्नमा पनि यमराजका दूत त्यस घरमा पुग्न नसक्ने र तुलसीको बोट बिरुवामा जल चढाइरहने मानिसका वंशको तीनै लोकमा कल्याण हुने तथा निःसन्तान मानिसलाई सन्तान पैदा हुने जनविश्वास रहेको छ । हरिशयनी एकादशीका दिनदेखि भगवान् हरि क्षीरसागरमा शयन गर्नु हुने र कात्तिक महिनाको प्रबोधनी ९हरिबोधनी० एकादशीका दिन जागा हुनुहुने मानिनछ । चतुर्मास अवधिमा श्रीविष्णु९हरि० भगवान्को पूजा, आराधना, चिन्तन, मनन, उपासना, र व्रत गर्ने मानिस भगवान् विष्णुको प्रिय हुन्छ भन्ने कुरा एकादशी महात्म्यमा उल्लेख गरिएको छ । हरिशयनी एकादशीको उपासना गरी ब्राह्मणलाई भोजन गराउनु, दक्षिणा दिनु, गौदान गर्नु, वस्त्रदान गर्नु आदि कार्यले मानिसका पूर्व जन्मका सबै पापको नास, पुण्यको वृद्धि भई मोक्ष प्राप्त हुन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास रहेको छ ।

झ्यालको पछाडी चरवाट चुर हरियो फुल्चोकी डांडा देखिएको छ, अगाडी पट्टी चीनीया सहयोगमा शुरु हुन लागेको आठ लेनको सडक विस्तार । मध्य वर्षामा तुलनात्मक रुपमा कम पानीपरेपनि समयले धर्तिलाई चुर हरियो वनाउदै लगेको छ । साउनमा त आंखा फुट्नेले पनि हरियो देख्छ भन्ने उखान त्यसै चलेको होइन रहेछ । वेला वेलाका पराकम्पनले मानिसको त्रास घटाएको छैन ।
हर दिन अलि सवेरै दिनचर्या शुरु हुने म यी तमाम विषयको मौन साक्षी छु । मन लाग्छ मुख खोल्न, अरु विषयले नै मुखलाई भुलाएका छन । की वोर्डमा औला चलाएर खवर शेयर गर्न मन लाग्छ, अरु नै कामको चटारोले अल्झाएको छ । वर्षादी सहितको रुकस्याक वोकेर वादलका घुम्टाहरु देखिइरहने र घरी घाम त घरी झरीले लुकामारी खेल्ने डांडा कांडा डुल्न नपाएको जुग भयो । हर रहरहरु थिचिएका छन दैनिक आपाधापीले ।
यतिवेला त, मन मिल्दा मित्र हुन, थोरै अत्यावस्यक सामान सहितको रुकस्याक पिठ्युमा झुन्डिएको होस । हाते क्यामेरा घरी घरी क्लिक क्लिक भइराखोस, वर्खे खोला र हरीयाली जंगलले वेला वेला एक्साइटेड गराउन । डांडाको टुप्पावाट पर गांउ हरु देखिउन । कतै एकान्तिक त कतै साना साना फांटमा वस्तीहरु देखिउन, साना स्कुले नानीहरुलाई खल्तीवाट निकालेर चकलेट दिन पाइयोस र पाइयोस उनीहरुका सपना सुन्न । गाइ चराउदै गरेका गोठालासंग गफिन पाइयोस र पुग्न पाइयोस आफ्नै शुदुर अतितको स्मृतिमा ।
वर्खामा धान रोपेका रोपाहार हुन या घांस काट्दै गरेका घसेर्नीहरु, तिनका गुन गुन लोक भाका सुन्न पाइयोस । खेतको लहलहाउदो धानको वोट हेरेर मिठो सपना वुन्दै गरेका वृद्धको चेहेराको मुस्कान पढ्न पाइयोस र पाइयोस वर पिपलको चौतारीमा सुस्ताउन ।
स्मृतिमा पुग्दा अनेक दुष्यहरु मनको कुनामा उघ्रिदै आइपुग्छन । अर्गानिक अतितले तानेर लान्छ गांउ । लाग्छ यी व्यवसायीक आपाधापी वेकार हुन । तर वाध्यताले थिचेको छ र छन गर्नु पर्ने कामहरुको लामो सुची । हर केही महिनाको अन्तरमा पाहाड यात्रामा निस्कीनु र रिफ्रेस भएर फर्किनु कम्ती रमाइलो हुदैन । तर समयले अनपेक्षित धोका दिएको छ । यो समयमा आएर ठुला महलहरु, फराकीला वाटाहरु र हावाको वेगमा कुद्नै सवारी साधनहरु र लाभ हानीको दौडधुपमा व्यस्त हुलप्रति कुनै आकर्षण रहेन ।
रह्यो त केवल अतितका स्मृतिहरुलाई ताजगी दिने यही पंहाड र सम्मा फंटहरु, हरीया खर्कहरु र त्यही चरी रहेका गाइ वाख्राहरु । ब्राउज गर्दै जादा भेटीएको यो तस्वीरले फेरी स्मृतिमा फर्कायो । हुनत विगतलाई संझेर धेरै अक्षरहरुमा वग्ने इच्छाहरु नभएका होइनन । प्रिय पाठकहरुवाट त्यो अपेक्षा नभएको पनि होइन तर त्यसमा अनेक विषयका वावजुत समय वाधक वनेर आइदिएको छ । अनुकुल समय र वातावरणको पर्खाइमा यही जोर चौतारी र पृष्ठभूमिको कुनै शुदुर गांउ । (तस्विरः रमेश मिश्र)

यस वर्षको प्रवेशीका परिक्षामा विर्घावाट आशा लाग्दो नतिजा निस्किएको छ । विर्घामा रहेका २ माध्यमिक विद्यालय मध्ये जनता मावी अर्चले वाट परिक्षामा सहभागी ६३ विद्यार्थी मध्ये २७ जना उतिर्ण भएका छन ।
उतिर्ण विद्यार्थी मध्ये विशिष्ट श्रेणीमा ३ जना, प्रथम श्रेणीमा ११ जना, द्धितीय श्रेणीमा १२ जना र तृतीय श्रेणीमा १ जना रहेका छन । विद्यालयका शिक्षक धु्रव पान्डेका अनुसार निरन्तरको मेहनत पछि उक्त नतिजा संभव भएको हो ।
त्यस्तै वैघा भन्ज्यागंमा रहेको भवानी मावीले पनि यस वर्षको प्रवेशीकामा राम्रो नतिजा ल्याएको छ । परिक्षामा सहभागी भएका ५३ विद्यार्थी मध्ये १५ जना उतिर्ण भएका छन ।
उतिर्ण मध्ये ८७ प्रतिशत ल्याइ एक जना विशिष्ट श्रेणीमा र ९ जना प्रथम श्रेणीमा रहेको विद्यालयका शिक्षक दिपक घिलेले जानकारी दिए । भवानी मावी वाट सहभागी परिक्षार्थी मध्ये २३ जना पुरकमा परेका छन ।

भाइ मिलन विकले ध्र्रुव ज्योति माध्यमिक विद्यालय दव्छेले आयोजना गरेको विदाई तथा सम्मान कार्यक्रमवारे सानो समाचार छपाएका रहेछन । स्थानीय विद्यालयहरुमा वार्षिकोत्सव, सम्मान र विदाइहरु सामान्य घटना हुन । यद्यपि यो समाचारले फेरी मलाई सपनाको मेरो भुगोलमा फर्काएको छ ।
हुनत स्कुल पढ्दा मैले कहिल्यै मास्टर वन्ने सपना देखिन । किनकी म त्यो स्तरसम्म पुग्न सकुला भन्ने आत्मविश्वास कहिल्यै जागेन । कुनै पूर्व योजना विनाको पढइ थियो त्यो । घरवाट गाली छल्न, कामवाट अलीकती भएपनि राहत पाउन र साथीभाईसंग रमाइलो गर्न मात्रै थियो मेरो पढाई । न त त्यहा कुनै योजना थिए न त कुनै परिक्षा केन्द्रीत पढाइ । त्यसैले परिक्षा भगवान भरोसामा पास गरियो । न त आयो कहिल्यै गतिलो नम्वर न त वढे ठुलो मान्छे वन्ने लालसा । पढाइ मैले हैन समयले पुरा गर्यो ।
म मात्र होइन त्यस वेलाको समय नै त्यस्तै थियो । मेरा दौतरी घरीपोखराका फर्सुराम चिफलडांडाका भुप, गुप्त वहादुर वि.कं, कट्टी वाइ पी संग भर्ती भइएला भनेर गोरखपुर सम्म पुग्थे । म आफै कतिपल्ट स्कुल हापेर अरुवा पौडीखेल्न पुग्थे । पौडी नसा थियो त्यो वेला । तास खेल्न त अली पछि सिक्यो मेरो पुस्ताले ।
हिंउद लागेपछि वारी र पारीको लडांइ, अरु वेला पौडी र भलिवलका प्रतिष्पर्धा, पढाइले कहिल्यै गरी खाने गतिलो छाट देखाएन ।
परिक्षा केन्द्रीत पढाइ नभएपछि गतिलो नंवर आउनु संभव थिएन । अहिले संझीदा लाग्छ स्कुले पढाइ सकियो कसरी ?
जे जसरी भएपनि स्कुल छाडेपछि पढाइका श्रृंखलाले केही गति लिए र पछिल्लो समय यो भाग दौडको शहरमा हराउन थालियो । तिव्रतर कुदेको समयलाई फलो गर्न नसके शहरले पर्खदैन त्यसैले यो रेशमा कहिलेकांही अव्यवाहारिक दौडाइले अत्यन्तै एकलकाटे वनाइदियो ।
समयले एकलकाटे वनाइदिएपनि अली सुविस्ताको समयले सपनाको भुगोलमा तानीहाल्छ । हर रात ऐठन हुने सपना हुन या खुशी निम्त्याउने मुमेन्ट हुन सवैमा त्यही सपनाको भुगोल मीस हुन्छ ।
के छ त्यस्तो कनेक्सन त्यो भुगोलसंग । जससंगको सामिप्यता जीवनका थोरै वर्षमात्र रहे । स्कुल सकिएपछि र खुट्टालागेपछि हिडेको भुगोलको दुरी र विताएका पलहरु धेरै भए तै पनि संझनामा घरी घरी त्यही भुगोल नाचीरहन्छ । चाहेर नचाहेर हरेक सपनिमा त्यही स्मृति वल्झी रहन्छ ।
हुनत स्कुल जान हतारिदै दौडिदा लडेको दविल्ला खोला त्यही छ । भोक लाग्दा माथी रुखमा पुगेर टिपेका डुम्री हुन या देवीसरको खल्लुक त्यही भुगोलमा छन । मन परेपनि मुख खोल्न नसक्दा जुल्क्याएर हेरेका आकृतिका झझल्का त्यही छन । तीज भनेर गाइएका खेली या दशै भनेर हात भरी उनीएका सेलका शम्झना त्यही छन ।
बाले हिड्न सिकाएको गोरेटो अनी आमाले डोर्याउदै मावल लगेको वाटो त्यस्तै छ । मलाम जादा टोपी वगाएको काली र अरुवाको जरे स्वामी अन्त पाइदैन । व्रतवन्ध गराइदिने चिफल्डाडाका रामप्रसाद वेदुवा वा हुन या क, ख, सिकाएका हिरन्डाडाका हरिप्रसाद गुरु त्यही छन । स्वस्थानीको कथा सुन्न जाने अर्चलेवारी होस या अधेरी रातमा चप्पल वाल्दै कोट जाने वाटो होस त्यो सवै त्यही सपनाको भुगोलमा छ । त्यसैले त घरी घरी संझनामा आइरहन्छ सपनाको भुगोल ।
हुन नसकिएला ठुलो मान्छे, गर्न नसकिएला ठुला काम, नपाइएला ठुलाहरुको संगत, नआउलान ठुला कुरा र नदेखिएलान ठुला ठांउ । क्यै छैन यी ठुला भनीएका चिजहरु भन्दा यही सपनाको भुगोल मेरा लागी प्रिय छ । त्यही सपनाको भुगोलप्रति ।

(अव संझना मात्रः आफ्नै घरको पृष्ठभूमिमा देवीसर)
विर्घा ५ कट्टी निवासी देवीप्रसाद पान्डे अव हामी बीच रहनु भएन । वंहाका संझनाहरुमात्र यतिवेला वांकी रहेका छन । गएको वुधवार लुम्वीनी अंचल अस्पताल वुटवलमा वंहाको निधन भएको हो । आज शुक्रवार वंंहाको अन्तिम संस्कार विर्घा २ अरुवाघाटमा भएको छ । वंहाका आमा, २ जना छोरा र १ छोरी रहेका छन ।
देवीसर विर्घा स्वास्थ्य चौकीमा लामो समय सेवा पुर्याउनुभएका अनुभवी स्वास्थ्यकर्मी हुनुहुन्थ्यो । अवकास जीवनपछि समाजसेवीका रुपमा परिचित देवीसर केही वर्ष अघिको पत्नी वियोगपछि एकल हुनुहुन्थ्यो । केही हप्ता अगाडी वुटवल जानुभएका देवीसर वुधवार दिउसो स्वास्थ्य समस्या आएपछि अकस्मात अस्पताल भर्ना हुनुभएको थियो । अन्तत वंहा होसमा आउन सक्नुभएन ।
हामी केटाकेटी हुदाका जल्दा वल्दा पात्र हुनुहुन्थ्यो देवी सर । गाउलेकाबीच डाक्टरका रुपमा परिचित देवीसर हामी केटा केटीकालागि भने कडा मिजासका हुनुहुन्थ्यो । व्यक्तित्व र पोशाकमा अत्यन्तै सचेत देवीसरको व्यवहारपनि कडा र स्पष्ट थियो । स्पष्ट वक्ताका रुपमा परिचित देवी सर स्थानीय विभिन्न संघ संस्था र विद्यालयका विभिन्न समितिमा पनि आवद्ध हुनुहुन्थ्यो ।
प्रत्येक वर्ष फागुन २२गते जनतामावी अर्चलेमा आयोजनाहुने रेडक्रश सर्कलको लोकगीत प्रतियोगितामा उंहा सधै मुल्याकंन समितिमा हुनुहुन्थ्यो । सदावाहार कमाण्डीगं स्वरमा “मूल्यांकन समितिको काम फलामको च्युरा चपाउनु सरह हो” भनेको ओजस्वी स्वर मेरो कानमा आज पर्यन्त गुन्जिरहन्छ ।
सवै काममा अग्रसर हुनुपर्ने नेतृत्वगत आचरणका धनी देवीसर केही वर्ष पहिले भएको मुटुको सल्यक्रियापछि नियमित औषधी सेवन र चेक जांचमा रहनु भएको थियो । एकान्तिक वन्दै गएका देवीसर पछिल्लो समय अस्वस्थ देखिनुहुन्थ्यो ।
देवीसरसंगका अनेक स्मृतिहरु मेरो मनमा ताजा रहेका छन । जानुका दिदीसंगको हाम्रो पारिवारिक सम्वन्धलाई लिएर दाई भन वा भिनाजु भन भन्ने वंहाको आग्रह मैले कहिल्यै पालन गर्न सकिन । सधै आदरगत रुपमा रहेका देवीसर मेरो नजरमा सधै सर नै रहनु भयो । सम्वन्ध आत्मीक रहेपनि आदर सधै एउटै रह्यो देवीसर प्रति ।
स्वर्गीय देवीसरको आत्माको वैकुन्ठ वास होस । अल विदा देवी सर !

चिसो सिरेटो वेला वेला आइ रहन्छ । हो यस्तै सिरेटो चलेको मध्य दिउसो काठमाण्डौ हल्लाएको थियो विनासकारी भुकम्पले । अरु वेला सित्तल दिने सिरेटोले आजकल त्राशको भारी थपेर जान्छ । कलिला नानीहरु कम छन अहिलेको काठमाण्डौमा । ठुला आवाज निकाल्ने र जमिन नजिकैवाट उडान भर्ने हर्कुलसको चर्को आवज रात दिन थामिएको छैन ।
म एउटा भुकम्प पीडित राजधानीका कठिन दिनहरु गनीरहेको छु । भत्किएका संरचना उत्तानो लास जस्ता देखिन्छन । मलाम पछि फर्किदा नमिठो डरले डेरा जमाउने मेरो मनलाई ती सवै संरचना त्यस्तै लागेका छन । हर केही दिनमा टहलिन वा जीवन र जगतलाई नजिक वाट नियाल्न कृष्ण मन्दिर पुग्ने म अहिले एक्लो भएको छु ति प्रिय संपदाहरुको विनासमा ।
हर दिन विहानै चरा जस्तै चिर्विराउदै स्कुल जाने केटाकेटी अहिले की त गांउ फिरेका छन की त शिविरमा कष्टकर दैनिकी खेप्न वाध्य छन । रंगिन चराहरु कतै टाढा उडेर गएको जंगल जस्तो भएको छ यो मन्दिरै मन्दिरैको शहर । हर घर घरमा देवताको वास हुने वस्ती यतिवेला मशानघाट जस्तो लाग्न थालेको छ ।
शहयोगका नाममा प्राप्त हुने साम्रागीले पर निर्भरता तर्फ उन्मुख गराएका छन । शंवेदना हराएका केही मानिसहरु यही मेशोमा अतिरिक्त लाभमा लागेका छन । समय शून्यमा रोकिए जस्तो लागेको छ । समय वताउने वुढो घन्टाघर धरहरा ढलेपछि एक्लो भएको छ । स्मृति हराएजस्तो कहिले कांही समय पनि ढिलो वताउन लागेको छ घन्टाघरले ।
प्रताप मल्लले वनाएको रानी पोखरी बीचको महादेवको मन्दिर भत्केको छ । शिक्षाको दियो वाल्ने दरवार हाइस्कुल वेहाल भएर ढलेको छ । कक्षामै रहेका केही विद्यार्थीले ज्यान गुमाएको स्कुलमा अझै केही विद्यार्थीका कलम, कपी र झोला च्यापिएका छन ।
विश्व सम्पदामा सुचिकृत उपत्यकाका तीनै दरवार खन्डहरुमा पुरिएका छन । म यतिवेला मिथकीय चरी फिनिक्स जस्तो ध्वंश राग गाएर धुलो धुलो भएको छु । गएको वैशाख १२ मा आएको भुकम्ले धुलो उडाएर धुलाम्य वनाएको शहरमा म पनि धुलो धुलो भएको हु । फिनिक्स पानी राग गाएर पानी पानी हुन्छ, अग्नी राग गाएर खरानी हुन्छ र जीवन राग गाएर फेरी वौरिन्छ । म त्यही फिनिक्स चरी जस्तै भएको छु घरी धुलो, घरी ध्वंश र घरी पानी पानी भएको छु ।
अव भत्किएका संरचना हेरेर या विगतलाई कल्पेर मात्र जीवन चल्दैन । “श्रृष्टीलाई चलाइ राख्ने हो भने प्रत्येकले आ आफ्नो कर्म गर्नु पर्दछ” भन्ने श्रीमद्भागवत गीतामा भगवान कृष्णले भनेको वाक्याशंलाई प्रत्येकले आत्मसात गर्नुपर्दछ ।
हातमा हात मिलाउदै प्रत्येक नेपालीले यस दुखको घडीमा आफुले सकेको गर्नुपर्छ । मौकाको फाइदा लिने हैन त्याग गर्ने समय आएको छ आफुले सक्दो त्याग गर्नु मै नेपाल र नेपालीको कल्याण र भलाई छ ।आगे तपाई हाम्रो जिम्मा ।

महाविनाशकारी भुकम्प पछि जनजीवन सामान्य तर्फ फर्किन शुरु भएको छ । अकल्पनीय झट्काले भएको जन धनको क्षति र त्यसले निम्त्याएको मानवीय त्राश पछि मानिसहरु पुरानै घर व्यवहारमा फर्किएका छन । प्रियजनहरु गुमाउनेहरु ठूलो शोकमा छन । सामान्यजनहरु नमिठो अतितलाई भुल्ने तर्खरमा छन ।
भुकम्पको झट्का पछिको केही रात शार्वजनिक पालमा विताएपछि फुर्सदीलो वनेको म गृह जिल्ला हान्निए स्यागंजा तिर । सवारी नपाउने समस्याका बीच केही मनकारी मित्रले मिलाएको साधनमा विर्घा पुग्ने वहाना वन्यो भुकम्प मेरा लागि ।
विर्घामा भुकम्पवाट ठुलो क्षति नभएपनि केही घरहरु नराम्रो संग भत्किएका छन । त्यस्ता घरहरु वस्न योग्य छैनन भने केही घरहरु मर्मत पछि वस्न योग्य छन । वढि क्षति वन्कसी डांडा, मरेग्दां तिर भएको पाइयो । अन्य घरहरु सामान्य छन ।
लोकन्थलीवाट त्रिभुवन विमानस्थलमा आउने जाने हर्कुलस विमान गनेर दिन फाल्नु साटो विर्घा जाने मेरो निर्णयले रिफ्रेश मात्र गराएन पछिल्लो गांउको अपडेट दिन पनि संभव भयो । तिनै जनजीवन सामान्य वन्दै गरेका तस्विरहरु ।

के छ त काठमाण्डौ को खवरः भुकम्प पछि विर्घा पुगेका शुरेश पान्डेसंग राजधानीको खवर वुझ्दै शोभाकर सर र खिमानन्द सर । वन्कसीडांडा स्थित रेश्मी राजको चिया पसलमा ।

अव डराउनै पर्दैनः भुकम्पको विषयमा कुराकानी गर्दै हिमलाल पान्डे र पोषकान्त पान्डे । पृष्ठभूमिमा मकै छरेपछिको डल्ला फुटाल्दै दुई महिला ।

नगरी काम पुग्दैन खानः डोकामा घास वोकेर सांझपख घर फिर्दै गरेकी महिला अर्चले स्कुल मुन्तिर ।

तोरी फुल्यो धर्ती रमाइलो ः तोरी वारीमा तरकारी खोज्दै स्वर्गीय दिनदयाल पान्डेकी धर्मपत्नी टारी खेतमा ।

मकै छरेर सकियो डल्ला फोर्देछु ः वारिमा डल्ला फेर्दै घरवारी काइला वा पुच्छार वारीमा ।

मरी लानु क्यै छैनः गफमा मस्त हंसिका वादशाह शिवलाल पान्डे । गफ सुन्दै भुवन, नरेन्द्र पान्डे र खराल पुरुषोत्तम ।

खोला पारी के छ तः भुष्टुंग तिरको भेटघाट र खवर वुझ्न जादै मरेंग्दी माधव दाई, रामु दाई म लगायत ।

हैन कस्तो आएछः मोवाइलवाट फेटो खिच्दै पूर्व सांसद शंकर प्रसाद पान्डे ।

अघिल्लो शनिवार अकस्मात गएको भुकम्पले विर्घा जाने साइत जुरायो । यो भुकम्पले विर्घाका घरहरुमा पनि व्यापक क्षती भएको छ । तिनै क्षती पुगेका केही घरहरु ।

भुकम्प वाट क्षति पुगेको वनकसी डांडा स्थीत पशुपति पान्डेको घर ।

वन्कसी डांडाकै छविलाल पान्डेको चर्किएको घर । यो घरमा वाहिर भन्दा भित्र धेरै क्षति देखिन्छ ।

वन्कसी डाडाकै उमाकान्त पान्डेको घर ।

विर्घा कट्टी स्थीत गणेश पान्डेको घर ।

वन्कसी डाडाकै अर्को घर ।

घर मास्तिरको पिपलीको रुख घर अगाडी आमाले सन्जे वाल्ने मैरी । मौलाका भयार, कट्टी र अर्चलेका स्कुल । मेरो अतितसंग जोडिनै सवैभन्दा नजिकका संझना हुन । जीवन संझनाहरुको संग्रह रहेछ । जो संग जे छैन त्यसैको चाह ज्यादा हुदो रहेछ । चैते मासको झरीले हिलाम्मे राजधानीमा यी संझनाहरु अझ निकट भएर आएका छन ।
आज चैते दशै समय मेरो वसमा हुदो हो त यतिवेला हस्यागं फस्यागं गर्दै वैघाको उकालोमा म र मेरा सहपाठीहरु हिड्दै हुन्थ्यौ होला । चैते दशैमा आलमदेवीको रमाइलो रौनक वेग्लै हुन्थ्यो । नाच गान मात्र होइन लंगुर वुर्जाका खालहरु जम्थे । चुकाउनी वारा लगायतका मगर डिसहरु पाइन्थे । खल्ती निथ्रीएपछि तिनै आलमदेवीलाई परेमेश्वरी भन्दै निधारवाट लगुंर वुर्जामा सिक्का खस्थे । साझ पर्न लागेपछि खुट्टा लड्फडाउदै झगडा गर्नेहरुको शुर कस्सिएपछि हामी दौडन्थ्यौ । झिमिक्क हुदा वल्ल घर आइ पुगिन्थ्यो ।
चैते दशै सकिने वित्तिकै कोलडाडाका वैशाखे शक्रन्तिको रौनक आइ हाल्थ्यो । सुका मोहरका गुड र केही रुपैयाका लंगुर वुर्जा ( हामी त्यतिवेला यो खेललाई खोडखोडे भन्थ्यौ)
चल्थे । शक्रन्ति कंहा परेको छ भनेर हेराउनेहरुको ताती लाग्थ्यो हिरन्डाडा हरीप्रसाद गुरु वा चिफलडांडे वेदुवा रामप्रसाद संग । वेलका पत्र टिपेर विहानै अरुवा घाट जानु, वेलपत्र र कालीको कन्चन जलले देहमा सिन्चिनु, केही समय कालीनदीमा पौडिनु र दिउसो कोल्डांडामा गुड खान जानु । कति मौलिक थिए ती परम्परा, कति निश्चल थिए ती सम्वन्ध कति प्रिय थिए ती दिनचर्या । ती सवै आज संझना भएका छन ।
तिनै प्रिय स्मृतिहरुमाझ चैते दशैको शुभकामना।।।।