हप्ता दिन लामो दारी सिनित्त पारेर फल्नुको मजै वेग्लै । अझ विहानी यातायातमा चमेरामा हुल जस्ता स्कुलेहरुको चिरविर सुन्दाको थप उर्जा । ढिलो सुतेर ढिलै उठ्नुका पनि केही मजा होलान तर “अर्ली टु वेड अर्ली टु वेकअप”को मजा त्यो भन्दा कैयौ गुणा हुदो रहेछ । एका विहानै उठेर नित्य कर्म सक्नु, नजिकैको हरीयाली हेरेर कालो कफी पिउनु र झन्डै २० मिनेटको नियमीत योगा अभ्यास वाट निस्कीनु मेरो केही वर्ष देखिको दैनीकी वनेको छ । हुनतः उषाको पहिलो प्रहरमा व्युझनेहरुको दीर्घ जीवन हुन्छ भन्ने वैदिक मान्यता पनि रहेको छ ।
विहान ऊ भुर्वस्वःह …गुन्गुनाउदै राजधानीका सडक नाप्दा मजा नै वेग्लै । राती फर्कीदा भने भोली उठी कहां जाने केही थाहा छैन भन्दै नारन गोपाल गुन्गुनाउनुको स्वाद नै अर्कै । दिनभरीका आपाधापी, आ आफ्नै अपेक्षा र जीजीविषा वोकेका अनेक मानिसहरुसंगको संगतले अरु सोच्न नपाइदो रहेछ । काठमाण्डौको श्रम वजारमा शिक्षित वेरोजगारको प्रवेश पछि हामी जस्ता केही तयारी कक्षाहरुमा अनुभव वाड्नेलाई कमै फुर्सद हुदो रहेछ । त्यही फ्री समयको अभावलाई विहानका कन्चन दिनहरु र घुर्मैला सांझहरुले भुलाउनु पर्दो रहेछ ।
काठमाण्डौ हाम्रा लागि सपनाको शहर थियो । विद्यालयका पाठ्यक्रमका पुस्तकमा राखिएका केही तस्विर हेरेर हामी कल्पन्थ्यौ काठमाण्डौ शहर । डेनी डेन्जोम्पाको कान्छिलाई घुमाउने काठमाण्डौ शहर गीत हिट भएपछि त यो शहरको आकांक्षा अझ वढेको थियो । यो शहर हाम्रा लागि राजा वस्ने शहर थियो र थियो अनेक अवसरहरुको खानी । उच्च शिक्षाको अभिलाषा वोकेर राजधानी छिर्नेहरुको तांतीमा झन्डै डेढ दशक अघि म पनि मिसिन आइ पुगेको थिए यो विरानो शहरमा । तानसेन वाट छुटेको निलो रंगको साझा वस त्रिपुरेश्वरमा घ्याच्च रोकिए पछि तीनपांग्रे कालो वजाज ट्याम्पोले वुद्धनगर पुर्याएको थियो एक छिप्पीदै गरेको सांझमा ।
सिमित स्रोत साधन र सिमित आकांक्षा भएको मानिस भएकाले त्रिचन्द्र कलेजका दिनहरु सामान्य चले केही वर्ष । ग्रामिण परिवेशवाट आएको म जस्तो युवाकालगि लोकसेवा अन्तिम र एकमात्र विकल्प थियो । राजधानी छिरेको पहिलो प्रयासमै लोकसेवाले पत्याएपछि सामान्य जागिरेको हैसियत जोडिदै गयो आम ग्रामीण युवाहरुको जस्तै मेरो पनि । यसबीचमा कहिले पत्रकारिता त कहिले प्राध्यापनका अनेक अनुभवहरु मिसिदै गए ।
हुनत अनेक विकृति र विसंगतीका वावजुद अनेक अवसरको शहर हो काठमाण्डौ । अवसर लिन जान्नेहरुलाई यो शहरले दिएको पनि छ । विहानमा एउटा स्वरुपमा देखिने शहर दिउसो अर्के त रात ढलेपछि अर्कै हुदै जान्छ । शहर वुझ्नलाई यी तीनै प्रहरको स्वाद लिन जान्नु पर्दछ । मौलिक विशेषता वोकेको यो शहरका सवै प्रहरका स्वाद लिनेहरु कम छन यंहा । त्यसैले त प्रहर गुमाएका हरुको यसप्रति गुनासो पनि छ । म पनि त्यही वहुमतको सदस्य हुं ।
तर कार्तिक नाच देखि ठमेलका डिस्कोसम्म, पशुपति नाथदेखि यलो पगोडासम्म, रत्न पुस्तक भन्डार देखि पिलग्रीम र मन्डलासम्म, के एल टावर देखि मन्डला र सिल्पीसम्म, नांगा वावा देखि मार्टिन चौतारीसम्म, के एम टेस्टी मम देखि केएफसीसम्म, भृकुटी मन्डपदेखि जाराका आउटलेटसम्म यो शहर अनेक रुप रंगमा देखिन्छ ।
ऐतिहासिकता र आधुनिकताको समिश्रण रहेको यो शहरमा जान्नु र भोग्नु पर्ने अनेक विष्मयकारी वस्तुहरु छन । करौडो मुल्यका ल्यान्ड रोभर गुड्ने शहरमा साइकलपनि प्रसस्त दौडन्छन, भीआइपीका सवासी चल्ने शहरमा घांसका भारी वोकेका महिलाहरु पनि सडक नापी रहेका हुन्छन । केही रुपीयाकालगि हात पसार्ने देखि रोटी वाड्नेहरु प्रशस्त छन शहरमा । रुखमा ऐना झुन्ड्याएर कपाल काट्ने देखि साइकल अड्याएर सडक छेउमै सौच गर्नेहरु दुनीयाको अर्को कुन राजधानीमा देख्न पाइएला ।
शहरको मजा लिन जान्नु पर्दछ तरह तरहका टेष्ट छन यंहा । हजारौ डलर खर्चेर यंहाको मौलिकता र विविधताको स्वाद लिन विश्वका कुना कुनावाट मानिस यंहा आउछन । तपाई हामी वुगंमती र वागमतीको जानकारी विनै, गाइजात्रा र गठेमंगलको दर्शन विनै, कार्तीक नाच र इन्द्र जात्रा नहेरिकनै शहरप्रति पुर्वाग्रही भएका छौ । काठमाण्डौमा भएर पनि इन्द्र जात्राको दर्शन नगर्नेलाई मरेपछि पनि इन्द्रले सोध्छन भन्ने आम विस्वास छ । हामी किन कोठे भएर वस्ने? चलाउनुस खुट्टा हेर्नुस यंहाको इन्द्रेणी उठाउनुस वन्दको फाइदा ।

महाविनाशकारी भुकम्प पछि जनजीवन सामान्य तर्फ फर्किन शुरु भएको छ । अकल्पनीय झट्काले भएको जन धनको क्षति र त्यसले निम्त्याएको मानवीय त्राश पछि मानिसहरु पुरानै घर व्यवहारमा फर्किएका छन । प्रियजनहरु गुमाउनेहरु ठूलो शोकमा छन । सामान्यजनहरु नमिठो अतितलाई भुल्ने तर्खरमा छन ।
भुकम्पको झट्का पछिको केही रात शार्वजनिक पालमा विताएपछि फुर्सदीलो वनेको म गृह जिल्ला हान्निए स्यागंजा तिर । सवारी नपाउने समस्याका बीच केही मनकारी मित्रले मिलाएको साधनमा विर्घा पुग्ने वहाना वन्यो भुकम्प मेरा लागि ।
विर्घामा भुकम्पवाट ठुलो क्षति नभएपनि केही घरहरु नराम्रो संग भत्किएका छन । त्यस्ता घरहरु वस्न योग्य छैनन भने केही घरहरु मर्मत पछि वस्न योग्य छन । वढि क्षति वन्कसी डांडा, मरेग्दां तिर भएको पाइयो । अन्य घरहरु सामान्य छन ।
लोकन्थलीवाट त्रिभुवन विमानस्थलमा आउने जाने हर्कुलस विमान गनेर दिन फाल्नु साटो विर्घा जाने मेरो निर्णयले रिफ्रेश मात्र गराएन पछिल्लो गांउको अपडेट दिन पनि संभव भयो । तिनै जनजीवन सामान्य वन्दै गरेका तस्विरहरु ।

के छ त काठमाण्डौ को खवरः भुकम्प पछि विर्घा पुगेका शुरेश पान्डेसंग राजधानीको खवर वुझ्दै शोभाकर सर र खिमानन्द सर । वन्कसीडांडा स्थित रेश्मी राजको चिया पसलमा ।

अव डराउनै पर्दैनः भुकम्पको विषयमा कुराकानी गर्दै हिमलाल पान्डे र पोषकान्त पान्डे । पृष्ठभूमिमा मकै छरेपछिको डल्ला फुटाल्दै दुई महिला ।

नगरी काम पुग्दैन खानः डोकामा घास वोकेर सांझपख घर फिर्दै गरेकी महिला अर्चले स्कुल मुन्तिर ।

तोरी फुल्यो धर्ती रमाइलो ः तोरी वारीमा तरकारी खोज्दै स्वर्गीय दिनदयाल पान्डेकी धर्मपत्नी टारी खेतमा ।

मकै छरेर सकियो डल्ला फोर्देछु ः वारिमा डल्ला फेर्दै घरवारी काइला वा पुच्छार वारीमा ।

मरी लानु क्यै छैनः गफमा मस्त हंसिका वादशाह शिवलाल पान्डे । गफ सुन्दै भुवन, नरेन्द्र पान्डे र खराल पुरुषोत्तम ।

खोला पारी के छ तः भुष्टुंग तिरको भेटघाट र खवर वुझ्न जादै मरेंग्दी माधव दाई, रामु दाई म लगायत ।

हैन कस्तो आएछः मोवाइलवाट फेटो खिच्दै पूर्व सांसद शंकर प्रसाद पान्डे ।

अघिल्लो शनिवार अकस्मात गएको भुकम्पले विर्घा जाने साइत जुरायो । यो भुकम्पले विर्घाका घरहरुमा पनि व्यापक क्षती भएको छ । तिनै क्षती पुगेका केही घरहरु ।

भुकम्प वाट क्षति पुगेको वनकसी डांडा स्थीत पशुपति पान्डेको घर ।

वन्कसी डांडाकै छविलाल पान्डेको चर्किएको घर । यो घरमा वाहिर भन्दा भित्र धेरै क्षति देखिन्छ ।

वन्कसी डाडाकै उमाकान्त पान्डेको घर ।

विर्घा कट्टी स्थीत गणेश पान्डेको घर ।

वन्कसी डाडाकै अर्को घर ।

अव विर्घा तिरै वसेर वाख्रा पाल्नु पर्ला जस्तो छ । अहिले हरेक जसो कामकाजी विर्घालीको मुखवाट यस्तो कुरा सुन्न पाइन्छ । थोत्रावारी दिपक दाई वाट शुरु भएको व्यावसायीक वाख्रा पालनको लहरमा थपिएका छन पशुपति पान्डे, कुलुम, नारायण पान्डे, कुलुम । लामो समय राजनीति तथा समाज सेवामा सक्रिय रहेका तुल्सीराम पान्डेलेपनि अव गांउमै वसेर वाख्रा पाल्न लाग्ने भएका छन । धेरै समय काठमाण्डौमा वसेपनि स्वच्छ हावापानी र आफ्नै जन्म गांउको मायालाई ध्यानमा राख्दै यस्तो निर्याय लिएको तुल्सीरामको भनाइ छ ।

विर्घा १ गक्रुंगाका सम्म परेका वारीहरु ।

वाख्रा पालनका लागि छानिएका आफ्नै वारी देखाउदै तुल्सीराम पान्डे साथमा जलेश्वर पान्डे र रामप्रसाद पान्डे ।

आफ्नै घरमा परामर्शमा व्यस्त तुल्सीराम पान्डे ।आफ्नै घरमा परामर्शमा व्यस्त तुल्सीराम पान्डे ।

गक्रुंगावाट फर्किदै गर्दा घाम डुव्दै गरेको विर्घा ।

विर्घा ७ भुष्टुंग पृष्ठभूमिमा नागें डाडो ।

थोत्रावारीमा दिपक दाईको वाख्रा फर्म अवलोकन गर्दै शिव, भुपाल र इन्द्रदेव पान्डे ।

विर्घा कुलुममा नारान पा०डेका वाख्रा गोठर्म घांस खादै ।

असार मानो खाएर मुरी उव्जाउने महिना हो । यद्यपि विर्घामा धेरै जसो रोपाई साउनमै हुन्छ । सम्म मिलेको उपत्यका भएपनि यंहा पानीको भने चरम अभाव छ । यद्यपि वर्षाले रोपाई असहज वनाएको छ ।
यस पटक कम वर्षा भएकाले पानीको समस्या टड्कारो वन्यो । समयमै राम्रो वर्ष नहुदा रोपाइमा समस्या देखिएको छ । धानको विउ खेतमा छिपपीदै गएपनि पानी नहुनाले सिमित पानीका कुलामा झगडा भएका कुरा सुन्न पाइएको छ । “मरेंगदाको कुलाका विषयमा विष्णु दाईले त पिटाइ खाए गरेनी ।” विहानै विर्घा फोन गर्दा शुन्न पाइयो । पानीको पर्याप्तता नहुदा उत्पादनमा विर्घाले जहिलेपनि समस्या भोग्दै आएको छ । दुख सुख शुरु भएका रोपाइका विभिनन तस्विरहरु ।

विर्घा भुष्टुंगमा रोपाइ गर्दै स्थानीय महिलाहरु । पृष्ठभूमीमा पदम सर घनस्याम काका को घर र नांगे डाडा देखिन्छ ।

विष्णु घर्तिले खिचेको तस्विरमा खेत सम्याउदै गरेको देखिन्छ भने खेतको बीचमा हिलाम्मे सडक ।

टारी खेतमा रोपाइ गरिदै पृष्ठभूमिमा जनतामावी अर्चले ।

लामो समयपछि एक दिनका लागि विहानी मेलोवाट विश्राम मिलेको थियो । मिलेको थियो पनि कसरी भन्नु क्वाटरफाइनल चरणको अन्तिम गेम हेर्न मिलइएको थियो । तर के गर्नु पापी निद्राले गेम हेर्न दिएन । विहानै एक मित्रले सानो ठिमी आसपास एक घन्टा कुदाए । करिव एक घन्टाको कुदाइमा म लखतरान भएको छु । शरिर तातेको छ । हर्रर्र ज्वरो आउला जस्तो भएको छ । दिन भरीमा मुस्किलले १०० मिटर पैदल हिड्ने म पुरै व्रोइलर कुखुरा भएको रहेछु । हे भगवान यस खाल्डोमा वस्ने अधिकांश त्यस्तै त होलान ।
गांउ थियो मित्र थिए , पौडिने वानी थियो, आफ्नै पोखरो वा कुलाको बहाद थियो । यति पनि नभए अरुवा थियो । सके काली गन्डकी थियो नसके छेउमा पानी जमेका ढोब्ला थिए । पौडाइ थियो, अरुवा सम्मको दौडाइ थियो । साथ थियो, साथी थिए । भोक लागे आप थियो । तिर्खा लागे अमला थिए । स्कुल जान दुख लागे पुट दुखेको वहाना थियो । घांस काट्न अल्छी लागे हात काटेको अभिनय थियो । लाग्दो हो दुख थियो, अभाव थियो, जीवन कठिन थियो ।
वर्षौ पछि आएर यो व्रोइलर जिन्दगीमा आइपुग्दा मनले गम खादैछ जे थियो त्यही थियो । जे छ त्यही छ । जो थिए त्यही थिए । फडियार पाक्थे, आप पाक्थे, कटहर पाक्थे, मकै खाने वेला हुन्थ्यो । के थिएन गांउमा । सवै चिज थिए । नभएका चिज छन भन्ने नै चिन्ता थिएन त्यसैले दुख भएपनि गांउले जीवनमा सन्तोष थियो ।
वर्षामा पानी वढेर खोला तर्न नसकिने हुन्थे, नंया नंया ठांउमा पानीका मुल पलाउथे । धान रोपेर मकै थन्क्याउदा नथन्क्याउद जनै पूर्णीमा आउथ्यो । लट्टाइमा धागो वात्ने, जनै वाट्ने श्रृंखला शुरु हुन्थ्यो । घुर्रा घिर्याउदा आनन्द आउथ्यो । बा दाइहरु जनै वाट्थे हामी घुर्रा घुमाएको रमाइलो हेथ्र्यौ । जनै मन्तर्नका लागि दोडा दौड हुन्थयो । दुवै हातमा भान्जा दाइ वा भिनाजुले डोरो लगाइदिएपछि वल्ल खानपिन हुन्थ्यो । जनै साटिएलान वा हराउलान भनेर मन्तर्ने ठांउमा करेला, वोडा या वट्टा वाधिन्थ्यो आफनो जनैको झुप्पामा ।
जनै पूर्णीमा सकिएको छैन रमाइलो पर्व तिज आइपुग्थ्यो । दमाइकोमा लुगा सिलाउने घुइचो शुरु भइहाल्थियो । वेलैमा लुगा नकिने सिलाउन भ्याइन्थीएन । सानो तिजसंगै दिदी वहिनी लिन जाने चटारो शुरु हुन्थ्यो । तिजको अघिल्लो दिन दिउसै वाट दर खानु नाच गान गर्नु र पहर पहर खानु क्या रमाइलो हुन्थ्यो । तिजको दिन सवेरै अर्चलेमा गएर नाच गान हेर्नु, सिठी फुक्नु र वेलुन उडाउनु वा क्या स्वर्णीम दिन थिए । जनतामावी बीचै वाट वग्ने कुलोमा खुट्टा धुन, चप्पल वगाउनु कस्तो वाला पन थियो ।
जनै पूर्णीमाले शुरु गरेको चाड पर्वको श्रृंखला दशै तिहारमा गएर टुंगिन्थ्यो । आप कटहर मात्र होइन घिरौला, काक्रा, करेला र चिचिन्डा यही सिजनमा फल्थे । ठुला झेक्रा लगाएर फलाइएका यस्ता तरकारीको स्वाद अव कंहा पाउनु । अहिले त काक्रा काक्रा जस्तो छैन करेला करेला जस्तो, सवै स्वाद हराए जस्ता ।
तिजमा गीत छैन पंचमीमा नाच छैन । गांउनु या नाच्नुको साटो कतिवेला वत्ती आउला र टीभी हेरौला भनेर वस्ने जमात वढ्यो । खाली खुट्टा कट्टी स्कुल सम्म जानु, कुलाका वाहादमा पौडिनु, सुरेली खेलेर फडीयारका रुखमा पुग्नु वा क्या दिन थिए ती ।
यो अपाधापीमा, यो लाभ हानीमा, यो देखाउनु पर्ने र जान्ने या हुने पल्टीनु पर्ने शहर र समाजमा म घरी घरी तिनै दिन संझीएको छु । जंहा अभाव थिए, दुख थिए तर त्यहा जीवन थियो । वाच्नुको सार थियो । मान्छे प्रकृतिसंग नजिक थियो । कोही फर्काइदेउ त्यो मरो वालापन…………….

उनका अगाडी थुप्रै विकल्प थिए । चल्तीको ब्यापार काठमाण्डौमा फस्टाउदै थियो । स्वदेश छाडी विदेश समेत पुगेर आर्थिक उपार्जनका अनेक श्रोतहरु थिए । तैपनि उनी पुख्यौली घर फर्के । नामले मात्र नभए धेरै वर्ष स्याहार सुसार नपाएर थोत्रीन लागेका थोत्रावारीका घर गोठलाइ रिपेयर गरे ।
पुराना भत्काए, नया वनाए, ठिक्कका मर्मत गरे । यसरी शुरु गरे विर्घा ३ थोत्रावारीका दिपक पान्डेले गांउमा व्वसायीक वाख्रा पालन । आमाले विहानको पुजा पाठका लागि देउताका भाडा वर्तन सफा पार्दै गर्दा दिपकदाई टारी गैरावाट वाख्राको रुची अनुसारको घासको भारी ल्याइपुर्याउछन । घासको भारी विसाएपछि वाक्लो महीको गिलास ओठमाथि ताउ लगाउदै सुर्क्याउछन उनी ।
शहर पसेको छोरो घर फिरेपछि वा आमा पनि कम्ती खुशी छैनन । “वाउ वाजेको थात थलाले गुहार पाएको छ, गांउमा पनि केही गर्न सकिन्छ भन्ने उत्साह थपिएको छ”, छोराको कर्मवाट प्रफुल्लीत दिपक दाइका बा ले भन्नुभयो “गांउमै अवसर छ किन शहरको मात्र मुख ताक्नु पर्यो” ।
हाल लोकल वाख्रा करिव ५० को संख्यामा छन दिपक दाइको फर्ममा । लोकल खसी, वोका छुट्टै खोर वनाएर राखेका छन उनले । अवको उनको योजना छ दशै तिहार र चाडपर्वमा मात्र मासुको स्वाद चाख्ने गांउलेलाई” म पन्ध्र दिनमा एक पल्ट भएपनि मासु ख्वाउने अभियानममा छु” उनले भने “त्यसकालागि मासु काट्न जान्ने एक जनालाई रोजगारी दिनु पर्ला” ।

राम्रो छ है संभावना: दिपकदाइको वाख्रा फारम अवलोकन गर्दै शिव पान्डे ।

वढ्दैछन वाख्रा: हुर्कदै गरेका वाख्रा हेर्दै दिपक दाइ ।

घोर्ले खसी: छुट्टै गोठमा राखिएका खसी ।

वाख्रा फर्म अगाडी दिपक दाइ र उनको वाख्रा फर्म ।

सोच नविन,काम नविन, धारणा नविन र उत्साहहरु नविन वनुन । मुलुकले नविन दीशा पाओस, जिन्दगीमा उमगं छाओस, पराइहरु आफन्त वनुन ,आफन्तहरु अझै न्याना वनुन । काममा जांगर लागोस, मनमा आधार लागोस, अभर नपरोस कोही वैरी नवनुन । घाममा वर्षादी राख्न दिने र झरीमा फिर्ता माग्नेहरु पर हुन । तन, मन र बिचार स्वस्थ्य रहोस् । गाँस बास र कपासको अभाव नहोस् । नराम्रा कुरा कानले सुन्न नपरोस् । नराम्रा कुरा आँखाले हेर्न नपरोस्। मुखले दुर्बाच्य बोल्न नपरोस् । पाइला सधै प्रगति पथमा लम्किरहुन र हातले सधै सिर्जनशील काम गरोस, विर्घा व्लगका पाठक, शुभेच्छुक र सहृदयी सवैमा नंया साल २०७१ को शुभकामना ।

दशै आउनै लाग्दा शरदीय मौषम मादक हुदै जान थालेको छ । आफ्ना र आफन्त संझने सवै विदेशवाट घर परिवार संझेर यतै आउदैछन । अरब या मलेशीयावाट आउने उडानमा सिट पाउनु कम्ती सास्ती छैन यति वेला ।
वर्ष भरीको दुख विर्सिने र आफु आफ्नासंग मिलन हुने अद्भुत सास्कृतिक पर्व आउन अव धेरै दिन वांकी छैन । दशैको पुर्व सन्ध्यामा पितृ खुसी पार्ने अवसर सोह् श्राद्ध चलीरहेको छ । सोह् श्राद्ध पुरा भएको भोली पल्ट घटस्थापना हुने छ । दशैको लिंगो ठडिने छ । परदेशीहरु स्वदेशिनेछन । शहर पसेका हरु गांउका उकाली ओराली लाग्नेछन । घर आगन सफा राखिने छ र लिपपोतका परम्पराहरुले जिवन्तता पाउने छन । ठांउ ठांउमा लिगें पिगं गाडिने छन । र केटा केटीहरु आफ्नो घरमा कत्रो खसी भित्रेला भनेर लख काट्ने छन । नंया लुगा र मसलाको खरिदले वजार तात्ने छ । फरक वासनामय नंया नोटले खल्ती सुगन्धीत हुने छन । सुवास या शौन्दर्यको कुनै नाम छ भने त्यो शरद हो र चाड को कुृनै शौन्दर्यता छ भने त्यो दशै हो । निधारको रातो टिका र मान्यजनको आशिष मात्र होइन भेटघाट, परस्परका भेटघाट दशैको अर्को शौन्दर्य हो ।
दशैले ल्याउने उमंग वर्ष भरीका दुख पीडा भुलाउनलाई काफी छ । परदेशीलाई संझनै कुनै नव यौवना दशैको पर्खाइमा हुन्छे, लाहुरे आफ्नी प्रेयसीको कल्पनामा दशै कुर्छ । त्यसैले त आदिकाल देखि दशै यो चरणको सर्वमान्य चाड वन्न पुगेको छ ।
शहर पसेको म मेरा वर्षदिनका भाइरसहरु स्क्यान गर्ने अवसर हो दशै । गाविस भवन अघिल्तिर पिगं खेल्ने या वुढाहरुसंग रमी पार्ने या क्षेत्रपालको पुजामा पुग्ने या पुराना मित्रहरुसंग मिलन गर्ने अवसर हो दशै मेरालागि । गांउको चुर हरियाली वर्षदिन पछि भेटहुने गाउले सफा मनहरुसंगको सामिप्यताको लागि म व्यग्र छु । दिनभरी डुल्नु, गफिनु वा खाल जमाउनु सांझमा कुलामुनी भट्टराईकोमा पुगेर गपुल्ले सुन्नु मेरा पछिल्ला आकर्षण हुन । घरी घरी वजेर शान्ति भंग गर्ने यो फोन त्यहा पुगेपछि वन्द हुन्छ । समय समयमा मच्चिने ट्राफिक कोलाहल त्यो परिवेशमा शान्त रहने छ ।
यद्यपि यसै समयमा विर्घावाट त्यति राम्रा खवरहरु आएका छैनन । लगातारका निधनका खवरले माहौल भने त्यति सहज नभएजस्तो लाग्छ । यदपि जीवन मृत्यु जीवनको श्रृखंला हो तिनै श्रृंखलाका बीचमा आउने यस्ता दशै तिहार जस्ता चाडले त मनलाई वाधेको हुन्छ ।

आलमदेवी जाने वाटो !
स्याङजास्थित लसर्घाकी आलमदेवी शाह वंशजकी कुलदेवी हुन् । यी देवी स्याङजा जिल्ला आलमदेवी गा.वि.स. वार्ड नं. १ आलमदेवी डाँडोमा रहेकी छन् । आलमदेवीको क्षेत्रफल १५ रोपनी जमीन मन्दिरबाट पूर्व र पश्चिमतिर रहेको छ । यो मन्दिर बनाउन निर्माण सामग्रीका रूपमा काठ, ढुंगा, माटो, सिमेण्ट, सिंगमर्मर, फलाम र ईंटको प्रयोग भएको छ । यो मन्दिर वि.सं. १४७५ देखि १४९५ को अन्तरालमा निर्माण भइसकेको मानिन्छ । यो मन्दिर नागरामा अभिलेख वि.सं. १८४३ को रहेको छ ।

आलमदेवी वरपरका मगर वस्ती !
आलमदेवी शाह राजाहरूकी इष्टदेवी, कुलदेवी हुन् । भारद्वाज गोत्र भएका र गोत्र परिवर्तन गरी काश्यपगोत्र भएका शाह वंशीयकी कुलदेवी आलमदेवी ऐतिहासिक पीठ भएकी शक्तिपीठ मानिन्छ । राजा भूपति राणाजी रावद्वारा ती देवीको स्थापना भएको मानिएको छ । चितौडगढबाट पहाडतिर धर्मरक्षार्थ र प्रजापालन गर्ने उद्देश्यले लागेका र रिडीको बाटो कारीकोट हुँदै लसर्घा पुगेका खान राजाहरूले आफ्नी कुलदेवीलाई आफ्नै संरक्षणमा राखेका थिए ।

आलमदेवी वाट देखिएको विर्घाको मनोरम फाट !
आपूm लसर्घा आई बासवसेको समयमा राती सपना भयो र व्यूझेर हेर्दा आफ्नी कुलदेवीको आलन (झण्डा ध्वजापतका) त्यही लोप भएको पाउँदा ज्यादै अपसकुन ठाने । तर देवीले सपनामा दिएको चेष्टा स्मरण भएपछि आलन लोप भएको ठाउँमा पीठको स्थापना गरी आकाशमा छत (छाना) नराखी विधिपूर्वक पूजा आराधना गर्न थाले । त्यसरी पूजाको आरम्भ गर्ने व्यक्ति पनि राजा भूपति राणाजीराव नै थिए ।
Continue reading →