संझनाका ती दिनहरुः “सेनेई” दोश्रो लहरमा दोश्रो ।
“मिठो छ खान्छस?” मैलो चोलोको भित्रपट्टीको खल्तीवाट पाकेको खनीयो निकालेर दिने सेनेई अहिले हुनुहुन्न । उंहाका संझनाहरु मनमा अनेक छन । एक विर्सीएकी र संझने कोही नभएकी एवं इतिहासको गर्तमा विलाएकी पात्र हुन सेनेई । कहिले गाई दुहुदा वाच्छी तान्दीएको भरमा आधा दुध वटुकामा दिने वा कहिले मकैको गुरगुरेको रोटीको ठुन्को दिने सेनेई मेरो स्मृतिमा भने घरी घरी आइ रहनुहुन्छ । जीवनको खातामा खुसीभन्ने कुनै शव्द नभेटाई ईह लोक त्याग्ने सेनेई विगतको विभेदकारी सामाजीक संरचनाकी दुखान्त पात्र हुनुहुन्थ्यो ।
२२ वर्षको भर्भराउदो जावानीमा खसम गुमाएर एक्लै जीवनका कठिन उकालीहरु कहिले सुसाउदै, कहिले पछ्यौराको फेरोले आंसु पुच्छ्दै त कहिले लठ्ठीको सहारामा लतारिदै कष्टपूर्ण रुपमा २०५६ को मंसिर तिर मृत्यु वरण गरेकी सेनेईको न कोही सन्तान छन न कोही संझने आफन्त नै ।
वैसमा खसम गुमाउदाको पीडाका अलावा समाजले लगाएका अनेक लान्छना र अपहेलनाको भारी वोकेर कठिन जीवन विना कुनै गुनासो विसाउने सेनेईको उज्यालो अनुहार मेरा आंखामा वार वार आइरहन्छ । मेला पात होस या चाडपर्व हरेक वखतमा केही नौलो र मिठो खानेकुरा हातमा परेपनि चोलाको खल्तीमा लुकाएर मेरा निम्ती ल्याउन नविर्सिने सेनेई म निर्माणकी एक अदृष्य पात्र हुन । मेरा सफलता वा असफलतामा तिनै सेनेइको ठूलो हात छ ।
मौला हाम्रो घर तलको आप र कटहरका ठुला रुख भएको वारीको छेउमा सेनेईको सानो कटेरो थियो । एकातिर आफु र अर्को तिर गाई वाध्ने त्यो सानो छाप्रोमै सेनेईको इहलिला गयो । सानी आमा लाई कहिले सानीमा भन्दा भन्दै हामी केटा केटी सजिलोको लागी सेनेई भन्थ्यौ । वुढ्यौली लागेको शरिर, गोरो वर्ण, गजुर जस्तो वाटेको कपाल, छिर्केमिर्के हरियो धोती, टिपिकल आन्चलीक वोली भएकी सेनेईका सन्तान थिएनन । जुंगांको रेखी देखाएर म छोरोको भाग्य लिएर आइकीम अरे । तेई भएर अली अली जुंवा आकाउन अरे । वेला वेला सेनेई सुनाउनुअुन्थ्यो ।
लगालग जन्मीएका ३ छोराको वाल्यकालमै निधन भएपनि कसैसंग केही गुनासो नभएकी सेनेई करिव ५ वर्ष पुगेर वितेको पछिल्लो छारोले “आमा” भन्थ्यो भन्दै पटक पटक भक्कानीएको मैले देखेको छु । ग्रामीण र कठिन जीवन, खाद्यान्नको अभाव, एक्ली विधवालाई समाजले हेर्ने दृष्टीकोणका बीच उंहाको संघर्ष कठिन होइन भयावह थियो ।
उंहाको सहारा गाई थियो । सकुन्जेल गाई पाल्न कहिले नछोडेकी सेनेईको साथी भनेपनि परिवारको सदस्य भनेपनि गाई नै थियो ।
गैरा तिरको झाडी मौलाको पुच्छारमा रहेको घर भएकालेपनि होला गाईका कलिाला वाच्छा वाच्छीलाई वाघले पटक पटक चिथोरेर सेनेईका अनेक सपनाहरु तुसारापात हुन्थे । विहानैको गोठ धन्दा र घांसपात पछि आएर एक्लो ज्यानले वनाएको खानेकरा कस्तो हुन्थ्यो होला तैपनि उंहाको कुनै गुनासो थिएन । दिउसोको फेरी घांसपात र मेलापात उंहाका नित्य कर्म थिए । विहान देखी वेलुका सम्म दश नंग्रा खियाउदापनि दुई छाक धौ धौ भएरै सेनेईको जीवन वित्यो ।
सेनेईका आफन्तहरु कम थिए । सटुकाकी भान्जी र गेजाका भान्जा कहिलेकांही आउने पाहुना थिए सेनेईकोमा । पाहुना आएपनि सुताउने ठांउ थिएन । २ जनालाई पकाउने भांडा थिएन । तैपनि ती आफन्त प्रतिको माया अथाह थियो । गेजा भान्जा दाईका कान्छा छोरा अली उटपट्यागं र विचित्रका थिए । हामी केटाकेटीलाई कहिले रुख चढेर त कहिले सिठ्ठी फुकेर रेला देखाउने यी भान्जा आज भोली कंहा होलान ? सटुकाकी भान्जी दिदी के भइन होला ? कहिले कांही सेनेई भेट्न जाने दोभान अल्के दमाहारकी भतिजी कस्ती भइन होला? स्मृतिमा रहेपनि वेखवर छन यी सवै पात्र ।
खास नाम खुमीसरा पाण्डे भएपनि हाम्रा लागि प्रिय सेनेई केटाकेटीलाई असाध्यै माया गर्ने पात्र हुनुहुन्थ्यो । खराल छाया र मैले पटक पटक सेनेईकोमा खिर पकाएर खायौ । कहिले मौलेका काक्रा चोर्यौ, कहिले तामा भाच्यौ, कहिले लिची सखाप पार्यौ । हाम्रा अनेक वदमासी थाहा पाएर पनि वाल उपद्रोलाई वेवास्ता गरिदिने सेनेई अहींशाकी पात्र हुनुहुन्थ्यो ।
जीवनभर खुट्टामा जुत्ता चप्पल नलगाई इहलिला त्यागेकी सेनेईले सधै दशहरामा दिवंगत श्रीमानको श्राद्ध गर्नुहुन्थ्यो । हामी केटाकेटीलाई श्राद्धको प्रसाद खुवाउने सेनेई चाडपर्वमा भने निकै उदास हुने गरेको म संझन्छु । एक्लो र अभावयुक्त जीवनमा खुसी आओस पनि कसरी ।
जीवनको उत्तराद्र्ध अत्यन्तै कठिन भएर वित्यो सेनेईको । एक्लो र ओच्छ्यानमा परेको जीवन कती पीडा भएहोला सेनेईलाई । म त्यतिवेला काठमाण्डौमै थिए । सेनेईको निधनको खवरपछि म विर्घा पुगे । यज्ञदाईले कृया कर्म गर्नुभयो । त्यसपछि सेनेई स्मृतिमा वाहेक रहनु भएन । उंहाको सम्पति थिएन, सन्तान थिएनन । वलेको आगो ताप्ने अहिलेको जुगले निभेको आगो किन खोस्रीराखोस । न चर्चा, न संझना अतितको गर्तमा विलाएकी सेनेई घरी घरी मेरो स्मृतिमा र सपनीमा झुल्की रहनुहुन्छ ।
मलाई पाकेको खनीया ल्याइदिने, पहेलपुर परेको आंप लुकाएर राखी दिने, कोही लाहुरेले दिएको चकलेट ल्याइदिने, वाच्छी तानिदिएमात्र आंधी दुध स्वाटै डवकामा खन्याएर खुवाउने, आगनमा निस्किएर -ए “सेन वाउ” भनेर वोलाउने, पढेस, गुनेस ठूलो मान्छे भएस भनेर आर्शीवाद दिइरहेने सेनेई तंपाई दीवंगत भएपनि मेरो स्मृतिमा सधै रहीरहनुहुनेछ । मिस यु सेनेई ।