“कलकत्तामा जस्ता राम्रा केटी त दुनीयामै हुदैनन” – मौले शालिकराम दाइले यसो भनीरहदा मेरो मन पनि हावा जसरी उडेर कलकत्ता पुग्यो । त्यति वेला चलनै थियो एसएसीको जांच दिएपछि लाहुर जाने । रिजल्ट आउन झन्डै ८ महिना लाग्ने भएपछि अधिकांश विद्यार्थीहरु लाहुर जाने धोको पुरा गर्थे ।
एसएलसीको पास रेट ज्यादै न्युन हुने त्यो समयमा अधिकांश लाहुर पुग्ने हरु उतै रमाउथे । लागेको व्याक दिने लेठो ज्यादै कमले मात्र गर्दथे । त्यसैले होला दिल्ली वम्वै र कलकत्ताका लाहुरेहरुको वहुमत थियो मेरो गांउमा । धेरैको सपना पढेर उन्नती गर्ने भन्दापनि लाहुर पुगेर जुल्फी लर्काउदै गांउ फर्कने हुन्थ्यो । लाहुरेको शान पनि थियो गांउमा । टिनका वाकसभरी लुगा, लर्केको कपाल, अच्छा लेकिन लवजको वोलीचाली, पासमा सलाई र चुरोटको वट्टा, भद्र भलादमीकालागि गडी मिश्री, कांधमा टेपरिकर्ड । त्यसैले होला लाहुरेलाई छोरी दिनेको लर्को लाग्थ्यो गांउमा ।
यसरी एसएलसी पछि लाहुर जानेमा मेरो टोलै भरीका थिए । मौले भुवन वम्वै, कोशल काका र कैनडांडा चिन्तामणी कलकत्ता, कैनडांडा नविन र टिकाराम वम्वै, दाई जनार्दन दिल्ली, खराल पुरुषोत्तम दिल्ली, मरेगंदा यज्ञ भान्जा दिल्ली, फेदी अशोक वम्वै, मौले गणेश वम्वै । अधिकांश लाहुर गइसकेका थिए । घुमघामपनि हुने यसो काम मिले २-४ पैसा पनि हुने । रिजल्ट आउने वेलासम्म घरफिर्ती पनि हुने । रमाइलै थियो लाहुरको चलन ।
२०५१ सालमा गल्यागंमा एसएलसी दिएर फर्केपछि मलाई पनि के गरु र कसो गरु भाको वेलामा कलकत्तावाट भर्खरै घरआएका मौले शालिकराम दाइको लाहुरको वर्णनले”उडी जांउ की गुडी जांउ” भयो मेरो मन पनि । “क्या वात गर्छौ यार कलकत्ताको दही र कुराउनी कसैले छुट्याउन सक्दैन । अरे यार कलकत्ताको जस्तो जुलेफी त सारा हिन्दुस्तानमा के दुनियामा वन्दैन । हावडाको पुल जस्तो राम्रो पुल त वेलायतमा पनि वनेको छैन । हाम्रो सेठको जस्तो भुडी त कसैको पनि छैन । हाम्रो मनिजरकी छोरी जत्तिकी राम्री त कोही पैदा पनि भएको छैन होला दुनीयामा ।” मौले शालिकराम दाइको वर्णन र कलकत्ताको आकर्षणले मलाई घरमा रात विताउन पनि गार्हो भइरहेको थियो । कतिवेला कलकत्ता पुगेर जेरी खांउला, कतिवेला हावडाको पुल हेरौला र कतिवेला मनिजरकी छोरी चिह्याउला जस्तो भइरहेको थियो ।
शालिकराम दाईका गफले लठ्ठीनेमा राना दुर्गा र म थियौ । दुर्गाका त बा पनि लामो समय कलकत्ता वसेका, एउटी फुपु पनि कलकत्तामा भएकीले, उसकालागि कुनै ठुलो विषय थिएन कलकत्ता । घरवाट सजिलै पठाउने । मेरा लागि भने त्यति सहज थिएन कलकत्ता । दिदी विहावारी भइवरी नर्सिगंको पढाइसमेत पुरा गरीसकेकी, दाई क्याम्पस पढ्न पाल्पा । घरमा वुढा बा र आमा मात्र । म कान्छो छोरो कसरी भागुं । सहमतिमा जान नपाउने । कस्तो विलखवन्द आइलाग्यो ।
हिड्ने दिन आउनै लाग्यो । शालिकराम दाई र दुर्गाको कुरा मिली हाल्यो । पालो मेरो थियो निश्चय गर्ने । रातभरी आमालो”लाहुर न जा । तलाई यतै किन्दीउला मिठा मिठा कुरा र लुगा” भन्दै आमाले विलय गर्नु भयो । ठिकै हो मपनि आमासंग लुट्पुटिए । होस कलकत्ता भने । ढिलो निद्रा पर्यो । साथीसंगको सल्लाह पनि याद आइरहेको थियो ।
विहान अध्यारैमा कइन्डाडा रुकवहादुर दाइले वोलाए “ए वाउ जानी हैनौ रई- मैले दुर्गालाई पुरर्याएर आए त ।” आफ्नो छोरा दुर्गालाई मौले शालिकरामकोमा पुर्याएर फर्केका राना रुकदाईले वोलाएका थिए मलाई । म केगर्नु आमाको सुक सुक रोकिएको थिएन । म भन्दा पहिल्यै आमा वोल्नु भयो “अउ हाम्रो कान्छो त जादैन अरे “।- ए ल भयो नी त । रुकदाई आफ्नै घरतिर लाग्नु भयो ।
आमापनि ढुक्क । अव छोरो लाहुर गएन । कान्छो छोरो घरमै वस्छ । वारीमा मोल वोक्न सघांउछ । आमा$$ भनेर वोलाउछ । विरंगदी घासकाट्न जांदा साथी दिन्छ । कैले कांही घिउ र तरकारी वोकेर तानछिन दाई दिदीलाई पुर्याएन जान्छ । आमा मख्ख । मख्ख परेकी आमा विहानै उठेर गोठल्याइ धन्दामा लाग्नु भयो । म भने अनेक उल्झनमा परे । के गरो कसो गरौ भइ राख्यो ।
मेरा मनमा अनेक कुरा खेले । कलकत्ताको दही र कुराउनी धेरैवेर मनमा आइरहे । जुलेवी र चिल्ला मोटर कार यता र उता गरे । म्यानेजरकी छोरी को मुस्कान मिस भयो । मनमा अनेक तर्कना खेल्दै गर्दा समय पनि वित्यो । शालिकराम दाई र दुर्गा कंहा पुगे होलान । अव म दौडे भेट्टाउला की नभेट्टाउला ।
* * *
एक्कासी शरिरमा जोश जांगर वढेर आयो । आमाको विलौना धुमिल भयो । साथी दौतरीसंग हिजो सांझमा गरेको प्लान हावी भयो । विस्तारै उठेर नंया भनेको पाइन्ट र टिसर्ट शरिरमा उनेर टाइगर चप्पल लगाएको म, मुख पनि नधोई मिर्मीरे घांममा आटीको उत्तर पट्टीको ढोकावाट झ्याम्म हाम फाले । आमा त गोठमा हुनुहुन्थ्यो । बाले देख्नुभयोकी जस्तो लाग्यो ? अंह कसैले देखेन । मौलको वाटो गुरुरु दौडेर गए म ।
एक्लै चप्पल पड्काउदै पाल्पा पुग्दा झन्डै ४ घन्टा लाग्यो । लाहुर हिडेको मान्छेको खल्तीमा जरायोको फोटो भएको १० को सेतो नोट मात्र थियो । भोकले आंत हरर्र भयो । टिमुरे पौवामा पुग्दा पसल्नीले भर्खर चुकौनी झान्दै थिइन । टिमुर फुराएको वास्ना नाकैमा ठोक्कीयो । खल्तीको दशको माया मरेर गयो । स्वामीको रुख फेदमा वसेर मैले अर्डर दिए । “साउनी एक प्लेट चुकौनी र दुइटा समोसा दिनु त ।” एकै झमटमा अर्डर सिनित्त भयो । भोक र स्वाद त मरेको थिएन । दशको मुल्य भने मरीसकेको थियो । अवका अर्डर धान्न खल्तीमा कौडी वांकी थिएन ।
साथी भेटिएलान की नभेटिएलान भन्ने चिन्ताबीच म हुर्रीएर पुगे तानछिन वजार । पक्कै पनि शालिकराम दाई र दुर्गा उमेश दाइको तिर होलान भन्दै म हान्निएर गए । नभन्दै परैवाट शालिकराम दाई र दुर्गाले मलाई देखे । मुस्कुराए उनीहरु, मैले लामो श्वास लिए । अव मेरो लाहुर जाने सपना शाकार हुदैथियो ।
उमेश दाइकोमा खाना खाइवरी हामी लाग्यौ वुटवल तर्फको वस यात्रामा ।
त्यो मेरो जीवनकै दोश्रो वस यात्रा थियो । कितावका पेजमा मात्र वसको चित्र देखेको म पहिलो पल्ट एसएलसी परिक्षा दिन गल्यांग जादा कुलुम नारन, हिरन्डाडा किस्नसंगै मालुंगाको वसिनडांडासम्म पहिलो पल्ट डराई डराई वस चढेको थिए ।
वस वुटवल वसपार्कमा पुगेर रोकियो । मेरो पहिलो मधेश यात्रा भने विस्तारै कठिन भइरहेको थियो । कन्चन पहाडवाट झरेको कलिलो ठिटो म । गर्मीले निथ्रुर्क थिए । म शहरको रंगी चंगीमा घुमिल हुन भन्दा घरको यादमा हराउदै थिए । वुटवल वसपार्कको कुनै सामान्य होटलमा झोला विसाएर हामी गर्यौ – वेलुकाको शोका लागि वुटवल चलचित्र मन्दिर तर्फ । फिल्म भने मेरालागि नौलो थिएन । पाल्पाको शन्तोष चलचित्र मन्दिरको प्रथम श्रेणीमा हामीले धेरै पटक फिल्म हेरी सकेको थियौ ।
उखरमाउलो गर्मी, मच्छरको आक्रमण, जस्ता पाताको छानो भएको होटल राती भने मलाई आमा र घरको यादले खुवै सतायो ।
भोली पल्ट झिसमिसेमै हामी लाग्यौ सुनौली तर्फ । महिन्द्रा जिपमा कोच्चीएर यात्रा गर्दै हामी पुग्यौ गोरखपुर । गोरखपुर रेल्वे स्टेशनको लामो वसाई मेरा लागि नौलो थियो । लामा लामा रेलवका डिव्वा, हुलका हुल यात्रु, फरक भाषा र लवज । सवै नौलो थियो मेरा लागि । अनेक पसल र विक्री कक्ष । विचित्र लाग्यो गोरखपुर र रेल्वे स्टेशन मेरा लागि ।
खान्कीका अनेक परिकार र किनवेचको अनेश शृखंलामा मरो पनि मुखमा पानी नरसाएको हैन । के गर्नु खल्ती रित्तो हुंदाको वेस्वाद मैले भोगे । हुनत नेपाली पैसा भएपनि यसको खासै काम त आउदैनथ्यो त्यहा ।
राना दुर्गाले भने ५० को आइसी नोट राखेको रैछ । दुई भाइले लुकी लुकी वरफ र ठन्डा खुवै खायौ । जीवनमै पहिलो पल्ट फ्रुटीको स्वाद मैले गोरखपुर स्टेशनमा चाखे । लामो पर्खाइपछि हाम्रो रेल आयो । हतार हतार चालु डिव्वामा हामी पुग्यौ । सिट छैन, मानीसको भिड छ । भाषा वेग्लै छ । रौनक अलग छ । म अचम्भीत हुदै । घरी सिटमा वस्दै घरी उठ्दै कलकत्ता पुग्यौ हामी ३ भाई । यसरी जीवनको पहिलो लाहुर यात्रा अनेक रमाइला र कठिनाइका बीच पुरा भयो ।(कलकत्ता पुगेपछिीको वर्णन भने भाग २ मा आउने नै छ )