“कृष्ण राज पान्डे”
२०७१ सालको जनैपूर्णिमाको अवसरमा गोसाइकुण्ड जाने अवसर मिल्यो । ११ जनाको टिममा सँगै गएका मध्ये सबैजना सकुशल त्यहा पुगेर काठमाडौं फर्कियो । ४ दिन लामो सो यात्रा धार्मिक यात्रा मात्र नभई सांस्कृतिक तथा पर्यटकीय हिसाबले समेत धेरै नै महत्वपूर्ण रह्यो ।

पानी सम्पूर्ण जगतकै बाच्ने आधार हो । पानी संकलन गर्ने, शुद्ध गर्ने र पानीको बहावलाई निरन्तरता दिने यस्ता धापिलो दलदले जमीन ताल तलैया दह कुण्ड जस्ता क्षेत्र हुन् सीमसार । सीमसार क्षेत्रहरु विश्वकै उत्पादनशील परिस्थितीय प्रणालीहरु मध्ये एक मानिन्छन् । उनीहरु धार्मिक, सांस्कृतिक, आर्थिक तथा मनोरञ्जनका दिर्ष्टीले समेत महत्वपूर्ण मानिन्छन् ।
४३८० मीटर उचाइमा अवस्थित एक प्रसिद्ध र महत्वपूर्ण सीमसार क्षेत्र हो – गोसाइकुण्ड । नेपालको रसुवा जिल्लामा पर्ने स्याफ्रु गा वि स को लामटाङ क्षेत्रभित्र अवस्थित छ यो कुण्ड । लगभग १० वर्ग कि मी भित्र फैलिएको यो क्षेत्रमा गोसाइकुण्ड लगायत १६ वटा ताल श्रींखला अनुसार त झन् यस क्षेत्रमा १०८ कुण्ड रहेको उल्लेख छ । जसमध्ये गोसाइकुण्ड सबैभन्दा महत्वपूर्ण मानिन्छ ।
गोसाइकुण्डमा यसभन्दा माथिल्लो भूभागमा पर्ने त्रिशुलढुंगा, दुधकुण्ड लगायतका कुण्ड हुँदै बगेको पानी आएर कुण्डहरुको पानी आएर मिसिन्छ । गोसाइकुण्डबाट निस्केको पानी भैरवकुण्ड हुँदै तलतिर बग्ने क्रममा सरस्वती कुण्डमा पुग्दछ । यहीबाट शुरु हुन्छ, त्रिशुली नदी । गोसाइकुण्ड क्षेत्र नै यस नदीको उद्गम स्थल हो । त्रिशुलीस् नदी गण्डकी नदी प्रणालीको एक शाखा नदी पनि हो ।
हिमाली बुट्यान युक्त क्षेत्रको प्रतिनिधित्व गर्ने गोसाइकुण्ड क्षेत्रको ओसिलो भागमा पाइने वनस्पति र लालिगुरासका विभिन्न प्रजातिहरु पाइन्छन् । यहाँका कुण्डभित्र एक कोशीय देशी बहुकोशीय वनस्पतिहरु पाइन्छन भने समय समयमा विभिन्न प्रजातिका चारहरु समेत आउने गर्दछन् । यस प्रसिद्ध धार्मिक स्थल गोसाइकुण्डको उत्पत्तिको सम्बन्धमा समेत विभिन्न धारणाहरु प्रचलनमा रहेका छन् ।
हिन्दूहरुले पवित्र ग्रन्थहरुमा भगवान शिवले गरेका हुन भन्ने उल्लेख छ । गोसाइकुण्डको पानीमा हलिेकाही देखिने मनोरम विशाल आकृतिलाई भगवान शिवको रुपमा विश्वास गर्ने गर्दछन् धर्मावलम्बीहरु । गोसाइकुण्डमा जेष्ठ असारमा पर्ने दशहरा मेला र साउन भदौमा पर्ने जनै पूर्णिमाका दिन गरी वर्षमा २ पल्ट मेला लाग्ने गर्दछ । करिब २५,००० धर्मावलम्बी र १५० भन्दा बढी धामी झाक्री यहाँ दर्शनका लागि आउने गर्दछन् ।
गोसाइकुण्डको मार्गमा पर्ने अन्य पवित्र स्थलहरुको पनि उत्तिकै महत्व छ । त्यहाँ जाने धर्मावलम्बीहरु आ–आफ्नो संस्कार अनुसार चण्डी पाठ गर्ने, नरिवल फोडने, तर्पन गर्ने, त्रिशुल चढाउने गर्दछन् । साक्षात भगवानको वास रहेको यस कुण्डको व्यवस्थापन लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जको रहेको छ । पथपर्यटन, पर्या पर्यटन तथा दृश्यावलोकनका लागि लाङटाङ हिमाल, लाङटाङ हिमाल, लाङटाङ उपत्यका, रसुवा गढी समेत यस क्षेत्रमा पर्दछन् ।
गण्डकी–नारायणीको शाखा नदी त्रिशुली गोसाइकुण्डबाट उत्पत्ति भई नारायणी नदीमा मिसिन्छ । वातावरणीय समस्याले जलसम्पदामा पर्न गएको असर, दीर्घकालीन व्यवस्थापनको लागि सबै एकजुट भई लाग्नु पर्ने आजको टड्कारो आवश्यकता छ ।