त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलमा पहिलो भेटमै गम्लगं अगालो हारेर झन्डै २ घन्टा हामी गफिएको देखेपछि मेरा सहयात्री सन्तोष न्यौपानेलाई यो हाम्रो पहिलो भेट थियो भनेर पत्याउन त्यति सहज थिएन । एक हप्तामा दोश्रो पल्टकालागि तयार भएको सिंगापुर यात्रा मेरोलागि त्यति उत्साहप्रद थिएन । यद्यपि आयोजकले गरेको होटल वुक, प्लेनको टिकट र उनीहरुको अपेक्षालाई निराश वनाउन नचाहेको म सन्तोष न्यौपानेको साथ मुलुकको एकमात्र अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल तिर हुर्रिएको थिए ।
यद्यपि कृष्ण सर भन्ने वित्तिकै अनुप जी भन्दै अंगालोमा वेर्ने व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो कृष्ण पौडेल । स्यागंजाको दरौ सिरुवारी अर्थात हालको अर्जुन चौपारी गांउपालिकामा जन्मीएपनि कर्मभूमी सिंगापुर वनाएका कृष्ण सर मुलुक वाहिर रहेपनि देशको चिन्ता र चासो लिइरहने थोरै जानकारमा पर्नुहुन्छ । तिनै कृष्ण सरसंगको न्यानो यात्राको आकस्मिक साइतले सिंगापुर यात्रा भने रमाइलो हुने वाला नै थियो ।
विहान एपेक्सको कक्षा, दिउसो भुकम्प पीडितका लागि गोलाप्रथद्धारा वितरण गरिने ट्याक्सीको नंवर प्लेटको तारतम्य मिलाएर म विस्तारै एयरपोर्ट लागेको थिए । सरल चेकजांज पछि वेटिगं रुममा जादा मैले वर्षौ देखि न्यानो महसुस गरेका तर जन्मजात भेट नभएका कृष्ण पौडेल सरको आकृति भेटे ।
जीवनमै पहिलो पल्ट भेट भएका हामी दुईको भलाकुसारी र केही घन्टा उभिएरै गरेको आत्मिय कुराकानी विचित्रको थियो । एउटै फ्लाइटवाट मलेसीया हुदै चांगी एयरपोर्ट पुग्दा सम्म उंहाले पटक पटक दर्शाएको आत्मियता गजव थियो । नछुटाएर मेरो व्लग पढ्ने र मसिना विषयमा पनि कमेन्ट गर्न झिझो नमान्ने कृष्ण सरको विर्घा र त्यहाका वासिन्दा प्रतिको अनुराग अचम्मको थियो ।
अंग्रेजी भाषामा दखल भएपनि नेपाली भाषाको गहिरो ज्ञान भएका कृष्णसरसंग गफिदा लाग्दैनथ्यो उंहा लामो समय देखि मुलुक वाहिर हुनुहुन्छ । मैले गांउ घरमा पाइने र हामी केटाकेटीमा गाई चराउन जांदा खाने जामुनाका विषयमा लेख्दा त्यसको जराजरा केलाउदै यसलाई चुत्रो पनि भनिन्छ तर कतै फडियार भनेपनि फडीयार अली ठूलो हुन्छ भनेर वाल्यकाल संझाइदिने कृष्णसर देश विदेशका अनेक घटनाक्रम र विषय वस्तुसंग परिचित भएको र उंहाको ज्ञान भन्डार देख्दा मलाइ पनि लोभ लाग्यो ।
अध्यात्म देखि अर्थशास्त्र, योगी देखि भोगीसम्मका विषयमा ज्ञान राख्ने कृष्ण सरसंग सिट नमिलेपछि हामी चांगी एयरपोर्टमा वल्ल भेट भयौ । फोन, भाइवरमा कुरा गरौला भनेर हाम्रो अनुकुलता अनुसार डिनरकालागि आमन्त्रण गरेका कृष्ण सरसंग चेक आउट भएपछि पुन भेट भयो ।
चिसो तातो अलीअली त लिनुहोलानी भन्दै ड्युटी फ्रिवाट फुत्त निस्किएका कृष्ण सरसंग सिंगापुर पुगेको तेश्रो दिनमात्र भेट भयो । निरन्तर हामीसंग कन्ट्याक्ट गरिरहेका कृष्णसरले ग्रयावको ट्याक्सी वुक गरेर हाम्रो होटलमै लिन पठाउनु भयो । चांगी एयरपोर्टको एउटा मस्त वंगलोमा वार्वीक्युकालागि सामेल गराएर परदेशमा पनि विरानो हुन नदिन उंहाले पटक पटक तपाइहरुलाई केही असुविधा त भएन भन्दै चिन्तित भइराख्नु भयो ।
चांगी एयरपोर्टको छेउमा जंगल र समुद्रको दोभानमा हाम्रालागि इन्द्र, दिपक लगायत सिंगापुर पुलिसमा कार्यरत मिजासीला मित्रहरुसंग समेत मुलाकात गराउने कृष्णसर भोजन र आतिथ्यताका कारणले होइन ज्ञानका कारणले मेरो लागि आंधी किनारको शालिग्राम हुनुभयो ।
आंधीखोले सभ्यता अन्तर्गत पर्ने स्यागंजाको दरौ सिरुवारीमा जन्मीएका कृष्ण सर गांउ नजिकैवाट वग्ने आंधीखोलामा पनि शालिग्राम पाइदो रहेछ भन्ने प्रमाण हुनु भयो । समयक्रमले गर्दा इच्छा भएपनि प्राविधिक कारण निजामती सेवामा नआउनु भएका कृष्णसरले होइन नेपालको सार्वजनिक प्रशासनले एक होनहार प्रतिभालाई गुमाए जस्तो लाग्छ । जुन क्षेत्रमा भएपनि अव्वल कार्यसम्पादन भएका कृष्ण सरको जीवन सफल, सहज र सरल वन्नमा सावित्री मेडमको ठुलो हात रहेका थाहा पाउन मलाई चांगीको वार्वीक्यू पार्टी काफी थियो ।
जलेश्वरदाईका सहपाठी कृष्ण सरले सवैप्रति देखाउन सकेको सदासयता गजव लाग्छ । केही समयमै मुलुक फर्कीने सोच वनाएका कृष्ण सरको स्वदेश आगमन पछिको वांकी व्यवसायीक यात्रा सहजै होला भन्न सकिन्छ ।

जनता माध्यामिक विद्यालयले आफ्नो स्वर्ण जयन्तीमा स्मारिका प्रकाशनको तारतम्य मिलाएपछि अरु जस्तै म पनि कम्ती खुसी भएको छैन । स्मारिका प्रकाशनको जिम्मेवारी लिएर राजधानी भित्रिएका राजेन्द्र भाइले दाई विगतलाई फेरी एकपल्ट संझनुस भन्दा मलाई कम्ता जिम्मेवारी वढेको महशुस भएको छैन । सधै विगतलाई कोट्याउने मैले अझै परिस्कृत गरेर ती विगतलाई संझिनु छ । मित्रहरुलाई याद दिलाउनु छ ।
हुनत जमावी अव जमावी रहेन नाम फेरिएर जनता उच्च मावी वनेको मात्र होइन स्वरुप र संरचना नै चिन्न नसकिने भएको छ । जमावीको चौरवाट वग्ने कुलो साइड लागेको छ तर पानी वगेकै छ । भवन थपिएको छ तर धेरै सुधार वांकी छ । पंहेलो फुल्ने करविर र निलो फुल्ने गुलमोहर ढालिएको छ । तर अरु हरीयाल ी कायम गर्न वांकी छ । मुल भवन ढलेको छ भारतीय दुतावासको सहयोगको नंया विल्डिगं ठडिएको छ ।
विद्यार्थी फेरिएका छन, कक्षा थपिएका छन, केही नंया शिक्षक भित्रिएका छन तर पठन पाठनको तौर तरिकामा पनि समय सापेक्ष सुधार वांकी छ । आशा छ सुधारले आगामी दिनमा अझ गति पक्डने छ । विल्डिगं वनेपनि पठन पाठनको वातावरण वनाउन सवै शिक्षक, विद्यार्थी र अभीभावक जुट्नु पर्ने वेला आएको छ ।
स्यागंजाको पश्चिम क्षेत्रको शिक्षाको ज्योति वनेको जमावीले कलकत्ता, दिल्ली र वम्वइ पुग्ने युवाहरुको तांतीलाई यतै देशमा अड्यायो । गन्तव्य पाल्पा, वुटवल, पोखरा र काठमाण्डौ वनायो । राजनीति, निजामती र जंगी सेवाका विभिन्न उच्च पदमा त्यहांकै उत्पादनहरुले आसन ग्रहण गरेका छन ।
मलाई राजेन्द्र भाइले दिएको जिम्मेवारी पुरा गर्नु छ । म पुराना ती दिनलाई संझीन चाहन्छु जंहा भर्खर ५ पास भएर ६ मा भर्ना हुन आएका चिरविर केटाकेटीको हुलमा म मिसिन चाहन्छु । समयले नेटो काटेपनि मेरा स्मृतिहरु हराएका छैनन । त्यो हुलमा भिमकुमारका खसी, करविर र वकाइनाका रुख, कार्याशाला र गंगा भवन, स्कुल पछाडीको डुम्री र वरको फेद छन । जरुवाको पानी र हरेक हिउदमा हुने वारी पारीको लडाइ छ ।
त्यहा डिल्लीनारायाण् गुरु, टिकाराम सर, मूर्तीसर र कपिल सरहरु हुनुहुन्छ ।
हुलमा शोभाखर, डोलराज पूच्छार, गक्रुंगा यज्ञ, भुष्टुंग कृष्ण, हिरन्डाडा कृष्ण, शेषकान्त, खिमानन्द, कालिदास, गहलामकै धुर्व, निर्मल विके, माया दिदी, कला थापा, रमेश थापा, श्यामलाल, गणेश, कृष्ण अनेक मित्रहरु रहेका छन । म ती सवैलाई एक एक गरेर संझन चाहन्छु । पारीवाट आउने माने, खिमे, नरे, विष्णु, गोपाल, नन्द, तुल्सी, ३ जनै भगवती र अनेक मित्रहरुको याद पुर्नताजगी गर्न चाहन्छु । जरुवाको पानी खान गएको देखि शौचकालागि वरको फेद पुगेको, एक सुकामा इमीली किनेको देखि वर्फीको व्यापारी वनेका समेत अनेक किस्सा छन त्यहा ।
हात हातै भए रुप्याका ५ वटा उधारो भए ४ वटा गरेर कम्ती वेचिएन वर्फी, फस्के र कडा गरी २ प्रकारको आउने त्यो वर्फी अहिले कंहा हारायो होला । जमावीमा धेरै वर्फीका व्यापारी वने त्यो वेला । युगराजनीको चुकौनी देखि भिमकुमारका चकलेटसम्म अनेक रमाइला प्रसंग उन्न चाहन्छु म यो स्वर्ण महोत्सवको स्मारिकामा ।
एक तमासले विगत संझीरहेका म अनेक कामले आउने तरह तरहका मानिसको सोधाइले एकाग्र हुन पाएको छैन । तर मेरो स्पष्ट खाका दिमागमा सेट भइसकेको छ । वांकी स्वर्ण महोत्सव स्मारिकाको पूर्ण आलेखवाट । रचनात्मक सुझवको अपेक्षा सहित….

स्मृतिवाट इतिहासलाई नियाल्नुको मजा नै वेग्लै हुन्छ । त्यसका लागि उपयुक्त वातावरण र यथेस्ट समय भने चाहिन्छ । समयको नियतिले जसलाई जंहा पुर्याएपनि सवैका लागि विगत मिठो हुन्छ । कसैले व्यक्त गर्ला त कसैले मनमै सांची रहला ।
प्रिय पर्वहरुमध्ये शिवरात्री मेरा लागि एक हो । शिवरात्रीमा भांग, धतुरो र नशा जन्य पदार्थ लिनै पर्छ भन्ने केही छैन । हिन्दु दर्शनका विभिन्न सम्प्रदाय मध्ये शैव सम्प्रदायका पनि खास गरी कालमुख र अघोरी सम्प्रदायका लागि यो विशेष पर्व वन्दछ । आराध्य देव पशुपतिको दर्शन आराधाना र जप, तप तथा भजन गरी मनाइने यो पर्वमा देश विदेशका अनेक भेष, भाषा र भंगीमाका साधुहरु भेट्ने अनुपम अवसर हो शिवरात्री ।
शिवरात्रीका संझनाहरु आउदा विश्वविद्यालय क्याम्पस कीर्तिपुर होस्टेलका रमाइला दिनहरु स्मृतिमा आइरहन्छन । कीर्तिपुर होस्टेल मानव निकुन्जको रुपमा रहेको थियो । २०६१÷६२ साल तिर स्नातकोत्तर पढाइका शिलशिलामा म पनि केही महिना होस्टेलको पांहुना भएको थिए ।
होस्टेलका जिग्रीहरु थिए पन्डीत उर्फ शुन्दर, वमे उर्फ अस्विन, चैट अर्थात हरि दाई,गुड्डू उर्फ सुर्जेमान, कवी उर्फ निर्मल, विमल दाई उर्फ वावुराम अर्याल,वड्डा उर्फ उत्तम पौडेल र मैनालीहरु । जिग्रीहरुको सल्लाह अनुसार टोली कहिले पुरानो वानेश्वरको डांडाको गुरुकुल त कहिले पशूपतीका श्लेश्मान्तक वन तिर विचरण गथ्र्यौ । उमेर थियो, आकांक्षा थियो, अवसर थियो र थियो ठुलो सपना ।
थिएन त केवल मनग्गे खर्च गर्ने क्षमता, होसियारी र औपचारिकता । यद्यपि ती दिन रमाइला थिए । आज भन्दा कति हो कति ज्यादा । कालो पदार्थ प्रतिको रुची र आकर्षणले आधां रात्री पनि साथीहरुले विउझाउथे । राजा ज्ञानेन्द्रको प्रत्यक्ष शासन काल, होस्टेलमा वस्ने प्रतिको प्रहरीको हेराइ । यी सवै कारणले जोखिम पूर्ण भएपनि होस्टेलको वसाई रमाइलै थियो । होस्टेलमा वस्ने दौतरीहरुको प्रिय पर्व शिवरात्रीमा पशुपति पुगेर प्रसाद खानु, कीर्तिपुर फर्केर महिनावारी खाना खुवाउने होटलमा अविराम खाना खानु खुव रमाइलो हुन्थ्यो ।
हुनत मित्रहरुका प्रिय चिजहरु हेस्टेलको वरी परी नभएका होइनन । त्यही मेसोमा अर्को आर्कषणको पात्र आइपुग्यो व्रिजेश । दक्षीण अफ्रिकाको तातो हावा खाएर फर्केको व्रिजेशले हाम्रा अगाडी तिलस्मी कथा सुनाउन र उट्पट्यागं कर्म गर्न केही वांकी राखेन ।
व्रिजेश हुन्जेल विक्री भन्डारका धेरै कपहरु होस्टेल भित्रिए । अनेक किस्साको धनी व्रिजेशले उत्तम पौडेलको मन भने राम्रै जित्यो । केही सापटी समेत फुत्काएर अलप भएको व्रिजेश यो धर्तीमा रहे नरहेको केही खवर पाइएन ।
शिवरात्रीका सखाहरु अहिले देश विदेश अनेक ठांउमा रमाएका छन । पारिवारिक र व्यवहारिक जिम्मेवारीले भाइ साथीहरु संग भेट नभएपनि ति तमाम आकांक्षा वोकेका मित्रहरु जीवनका उकाली ओरालीमा कतै छन । कोही शिखरमा पुगेर थकाइ मार्दै होलान त कोही उकालो चढ्दै होलान । जंहा जसरी रहेपनि वारवार याद आइरहने मित्रहरुको संझना शिवरात्रीको मेसोमा झन गाढा वनेर आउछ ।

सालै जो पानी खायो वाघैलेः साथीहरुसंग थपडी वजाउदै मदन राना ।
कक्षा ५ पास गरेर कक्षा ६ का लागि जनता मावी जानु वेग्लै शान थियो त्यो वेला । ए अर्चले पढ्ने भइस भनेर गांउ घरेले तथा आफ्ना सिनियरहरुले दिने कम्प्लीमेन्टले कम्ता आनन्द दिन्थेन । विर्घामा रहेका भवानी र जनतामावी मध्ये वैघा तिर भवानी लोकप्रीय र पायकमा थियो भने विर्घातिर जनतामावी ।
हामी मौला कइन्डाडा र कट्टीका केटाकेटी जनतामावी तिरै जान्थ्यौ । हामी पढी राखेको जनताप्रावी कट्टी भन्दा जनतामावी कता हो कता ठूलो थियो । त्यहाका वेन्च डेस्क र पढाउने सरहरुको काइदा नै वेग्लै थियो । त्यसैले अर्चले सम्म पुग्नु फूर्ती वढ्नु थियो र नंया साथी वनाउने मौका पनि थियो । त्यतिवेला जमावीमा गुल्मीको पंहादी, धुसेनी, चेहेमी, लुम्पेक, हर्मीचौर र मिर्मीसम्मवाट पनि विद्यार्थीहरु आउथे ।
हामी फुच्चे केटाहरु गन्डकी पारी गुल्मीवाट आउनेलाई पारीका भनेर चिन्थ्यौ र उनीहरुको एकतावाट प्रभावीत पनि । अर्चले पढ्न जाने कक्षा ६ का फुच्चेहरु पारीका केटाहरुको पिटाइ नखाने कमै होलान । माने र शिवेले त सरलाई पनि पिट्छन गरेः हाम्रा सामु चर्चा हुन्थ्यो । अव सरलाई नै हात हाल्न पछि नपर्ने केटाहरुवाट हामीले पिटाइ खानु त नौलो थिएन ।
त्यति वेला स्कुलमा हर हिउदे छुट्टीसंगै हुने अखिल नेवीसंघको लडाइ नियमित नै थियो । नैन वहादुर, लालु वीक, देउ वहादुर वारीवाट र पारीवाट खिमे, माने, शिवे हरुको लडाइ चली रहन्थ्यो । अखिलको आक्रमणवाट जोगिन वैघाका मगर केटाहरु वोलाउन विर्घेली वाहुन केटाहरु तारन्तार गइ रहन्थे । विर्घा मुल भएरपनि होला अर्चले शुन्दर, राजु हरुको कामनै वैघा जानु केटा वोलाउनु हुन्थ्यो ।
दिनदिनै वोलाउन अप्ठेरो परेपछि विर्घातिरका केटाहरुले जुक्ती निकाले वैघा तिरका केही मगर केटाहरुलाई जमावीमा स्थायी भर्ना गराउने । त्यसै जुक्ती स्वरुप पारीको केटाहरुको पिटाइवाट जोगाउन दुत वनेर आइपुगे मदन, रेम वहादुर र महेश ।
अरुको तुलनामा मेरो क्लासको सहपाठी भएरपनि होला मदन मेरो नजिकको मित्र मन्डलीमा आइपुग्यो । सरल र सहयोगी मदन स्कुलका शुरुका दिनमा लजालु पनि थियो । उसको पढाइ भन्दापनि पारीका केटाहरुको पिटाइवाट जोगाउने हाम्रो रक्षा कवच थियो मदन । ठूलो जिउडालको मदन हेर्दापनि आकर्षक थियो ।पढाइमा भन्दा केटाहरुको सुरक्षामा वढि ध्यान दिएर होला मदन पढाइमा भने सामान्य थियो । कति पल्ट एक्जाममा मेरो र मदनको सिट एउटै पर्दा हामी बीच सहकार्य पनि भएको थियो । कपी हेर्न नदिए होडलो गर्ला भन्ने डरले होला हाम्ले अगाडी पछाडी हेरे सिट चेन्ज गर्दिने सरहरु मदनले कपी नै सारेको भेटेपनि नदेखे जस्तो गर्थे ।
पढाइको शिलशिला संगै मदन र म एसएलसी पछि छुट्टीयौ । मदनले पढाइलाई निरन्तरता दिएन भने म पाल्पा कलेज पढ्न झरे । मदन केही समय विदेश तिर रहेको थियो । बीचमा खासै भेट हुन नसकेको मदन कहिले कांही कट्टीको शहकारी तिर आउ जाउ गरेको खवर पाएपनि प्रत्यक्ष भेट हुन भने सकेन । परिवार सहित घ्यागंसिगं खरकमा रहेको मदन स्मृतिको कुनामा ओझेल परेर रहेको वेला एक्कासी तस्वीरमा भने देखा पर्यो । पछिल्लो समयको श्रृजनशिल भाई विष्णु थापाले खिचेका विर्घाका अनेक तस्विर मध्ये मगर नाचको फोटामो सहपाठीसंग ताली वजाएको मदन देखा पर्यो । अली छिप्पीएको मदनको तस्वीर भएपनि मेरो स्मृतिमा रहेको त्यही लजालु, त्यही खाइलाग्दो जिउडालको र हामी फुच्चेहरुलाई पारीका गोपाल, किस्ने र नन्देहरुसंग जोगाउने मदन धेरै वेर आइरह्यो ।
स्कुले जीवनका अनेक मित्रहरु अनेक शिखरमा चढ्दै होलान । कतिपय आफ्नै व्यवहारीक र पारीवारीक जीवनमा रमाइरहेका होलान, मेरो स्मृतिमा भने त्यही घर्ती रमेश, मदन, गक्रुंगाका यग्गे, विजय, भिम, गहलामको धु्रर्व, तुल्सीराम, डिल्ली नारायण, वर्राचौरको भिम, डिल्लीनारायण, वइघेली किस्न, शोभाखर, दिपक, केदार,पारीकी भगवती र पुच्छारकी रिम कुमारीहरुको पुरानो स्मृति घरी घरी आइरहन्छ ।

इन्धन अभावले मृत प्राय रहेको राजधानीमा सवारी साधनहरु पम्पका अगाडी लाम लागेका छन । उर्जाशील युवा जमात थोरै लिटर पेट्रोलका लागि घन्टौ समय विताएर सडकमा टोलाएका छन । नियमीत गतिविधिहरुको धुकधुकी मात्र वांकी छ । यस्तो वेला जति सुकै व्यस्त हु भन्नेपनि राम्रैसंग फुर्सदिलो वनेको छ । महान पर्वहरुको मुखमा चलायमान हुन पर्ने वजार र अर्थतन्त्र गतिहिन भएको छ ।
विहान र वेलुकाका कक्षाहरु दिनभरीको आमसभा प्रकृतिको कार्यालय र अनेकौ मान्छेहरुसंगको अनेक तर्कनाहरुबीच यति वेला मेरो नियमित समयपनि व्लगले पाउन लागेको छ । यो कठोर नाकावन्दी व्लगकालागि भने फलदायी हुने देखिन लागेको छ ।
जव समय शान्त हुन्छ, नियमित रुटिनहरु खल्वलिन्छन स्मृतिमा पुराना कुराहरु खेल्न थाल्छन । त्यस्ता पुराना कुरामा हितैका दौतरीहरु, विगतमा विताएका ठांउहरु र वाल्यकालहरु अलि वढि नजिक हुन आइपुग्छन । हुनत कसैकालागि मित्रता सालका पात जस्ता लाग्लान जुन हरेक हिउंदमा पुराना खसेर जान्छन र वसन्तमा नंयाहरु पालुवा वनेर आउछन । तर मेरालागि मित्र जति पुरानो भयो त्यति मुल्यवान लाग्छ स्कटल्मदिरा जस्तो ।
विद्यालय, विस्वविद्यालय र कार्यक्षेत्रका मित्रहरुमध्ये विद्यालय विस्वविद्यालयका मित्रहरु मजाका लाग्छन । कार्यक्षेत्र त अदली वदली भइरहन्छ । कार्यप्रकृति अनुसारका मित्रहरु वन्छन त्यहा । जव अर्को कार्यालयमा पदस्थापन हुन्छ धेरै नंया मित्र आइपुग्छन र पुराना मित्रहरु धेरै जसो स्मृतिवाट हराउछन । यद्यपि केही मित्रहरुभने संझनामा रही रहन्छन । त्यस्तै कार्यक्षेत्रमा भेटिए पनि संझनामा घरी घरी आइरहने मित्र हुन मदन घिमिरे, कुमार पुडासैनी, नारायण वुढाथोकी, राजेश पन्थी, नेत्र शर्मा, हरी पौडेल र हुमनाथ पराजुली ।
मेरो संझनामा आइरहने कीर्तिपुर क्याम्पसका मित्रहरुमा पन्डीत उर्फ शुन्दर न्यौपाने, वोमे उर्फ अश्विन न्यौपाने, गुड््डु उर्फ सूर्यमान शर्मा, कवी उर्फ निर्मल भुषाल, चैट अर्थात हरि दाई त्रिचन्द्र क्याम्पसका मित्रहरुका रमेश वस्नेत, भुपेन्द्र शाही, रमेश उप्रेती र विपिन पौड्याल ।
यीनै मित्रगण हरुसंगको सामीप्यता प्यारो र संझना योग्य हुदो रहेछ । यसै मेसोमा मित्र अश्विन न्यौपानेले पछिल्लो संझना ल्याइदिएको छ । वोमे अर्थात अश्विन मनको मित्र हो । वखत वखतमा पन्डित र मलाई दुर देशवाट भएपनि संझना गरेर हाम्री प्रतिको मित्रभावमा केही कमी हुन दिदैन ।
वोमे एउटा लजालु नौजवान छदै पन्डित मार्फत मेरो परिचयमा आएको हो । रत्न राज्यको स्नातक उ हरेक दिउसो जस्तो हामी रहने त्रिचन्द्र कलेजमा आइपुग्थ्यो । गोरो, अग्लो र लगनशिल उ पन्डितको गांउले सहपाठी थियो त्यसैलै पन्डितसंग वढि नजिक पनि थियो । त्यतिवेला त्रिचन्द्रको क्यान्टीनमै पाइने धुवाको लत उसलाई नलागेपनि पन्डित र मेरो भने रहरको विषय थियो त्यो । जुन कालान्तरमा कीर्तिपुरका छात्रावासमा उसले पनि राम्रै साथ दियो ।
कालान्तरमा रहर फुर्ती देखाउने विषय वस्तुमा परिणत भयो । र त्यसमा अनेक मिसावटको शुरुवात भयो । त्यस्तै मिसावटमा मिसिन आइपुगे व्रिजेश त्रिपाठी । नाजाने त्यो अद्भुत मानिस कसरी मिसिन आइपुग्यो र कसरी विलिन भयो थाहा छैन । विक्रि भन्डारमा जानु च्याचुको चुस्की लिनु हर एक कप होस्टेलमा भित्र्याउनुमा व्रिजेशको ठुलो भुमिका थियो ।
परिक्षाहरु आए अनेक तरहले मित्रहरु पारगंत भए । तीनका पखेटा पलाए र पुगे विभिन्न भूमीमा विचरणका लागि । मित्र जंहा पुगेपनि संझना मनमै गढ्दा रहेछन । राजधानीमा हुंदा खादाको प्राध्यापनको काम छोडेर पन्डित लागे केरा खेती गर्न चितवन, अस्विन, कवी, गुड््डु लागे भाग्य नाप्न अष्टे«लीया हरी दाई वुटवल तिर पढाउने काममा लागेका छन । म यही खाल्डोमा निरन्तर लामो समय देखि एकै खाले दैनिकिमा रमाएको छु ।
तिनै मित्रहरुले वेला वखत संझदा मन फुरुगं हुदो रहेछ । पन्डितले वेला वखत पठाउने चितवनको उत्पादन महले राजधानीको चिसो काट्न मद्दत पुगेको छ । कति मित्रहरुले दिने कम्प्लीमेन्ट र कमेन्टले आफुमा निखार ल्याउन वल पुगेको छ । ऐन मौकामा आउने अस्विनले आउनु पुर्व नै समयको वन्दोवस्त माग्दा भेट्न सहज भएको छ ।
गत साता राजधानी भित्रिएको त्यही अस्विनको निमन्त्रणा मान्न राजधानी आएको पन्डित र यी मित्र त्रयको सामिप्यतामा मखजोल म कम्ती रमाइलो भएन एउटा फिलिली सांझ । त्यो अधेरो वढ्दै गएको सांझ, ताराहरु चम्कीदै वढेको सांझ अनेक मित्रमंडली हरुको संझना गरेको सांझ र खासमा निस्फीक्री सांझ । त्यस्तो सांझमा संझीइएका मित्रहरुप्रति यो अर्को संझना ।

सहभागीहरु सामुहिक तस्विर खिचाउदै ।
रुक्मागत अर्यालले झन्डै आधा दर्जन कार्यालयको अनुभव संगालेर महिला मन्त्रालयमा छिर्दै गर्दा ब्याटले पनि ३ वर्ष पुरा गरेको छ । २०६८ को भदौ २८ गते प्रताप कुमार पाठकको हातवाट राष्ट्रसेवाको जिम्मेवारी सहितको नियुक्ति पत्र वुझेको १३३ जना राजपत्रांकित अधिकृतहरुले आफ्नो नियुक्तिको तेस्रो वर्षगाठ शुक्रवार भव्य रुपमा मनाए ।
राजधानीमा रहेका र समय मिलाउन सकेका करिव चार दर्जन मित्रहरुको उपस्थितिमा राजधानीको तीनकुने स्थित सिद्धार्थ कटेजमा ब्याटले भव्य रुपमा आफ्नो तेस्रो वर्षगाठ मनाएको हो । ठुलो उत्साहका साथ निजामती सेवामा प्रवेश गरेको यो जम्वो टोलीले कार्यक्षेत्रमा गएर अनेक अनुभव संगालेको छ । हिजो जोशका साथ प्रस्तुत मित्रहरु आज पुरै होशीयारीका साथ प्रस्तुत भएका छन । कोही देशका कुना कुना पुगे कोही विदेशको शयरमा पुगे । अनेक अनुभव संगालेको यो टिम एउटा मानव निकुन्ज जस्तो लाग्छ । त्यहा कर्णालीका भुपेन्द्र थापा र याम वहादुर वुढा छन । मधेशका तेज नारायण यादव हुन या प्रदिप शाह छन । राजधानीका शिरिष उपाध्याय देखि पहाडका प्रकाश पन्थी, हरि पौडेल या नरहरि घिमिरे, रामकुमार शर्मा, खेमराज अर्याल छन ।
आफ्नो तेस्रो वर्ष गाठ मनाउदा हामीले दिवंगत भएका गोविन्द कटुवाल संझीयौ र भावुक भयौ । स्टाफ कलेजमा विताएका क्षण संझेर रोमान्चित भयौ र प्रहरी तालिमका कठिन घडीहरु संझेर भावुक वन्यौ ।
संझनामा मुलुक वाहिर उच्च अध्ययनमा रहेका सुवोध शाह कर्मयोगी र दिनेश तिम्सीना आए । छोटो अवधीको विदेश भ्रमणमा वाहिर पुगेका तारा ज्ञवाली र वेद भन्डारी आए । कार्य क्षेत्रमा भएका कारण राजधानी आउन नपाएका दान वहादुर ऐडी र गणेश विक्रम शाह आए ।
राजधानीमै रहेर पनि नआएका हुम नाथ र हरि दाई आए । विहानै फोन सम्पर्क गर्दा झोक्किदै मु………….ला आउदैनौ हामी भनेर झोक्कीने मित्रहरु धेरै मिस भए मेरा लागि । हुनत वैवाहिक जीवन पछि हुमनाथ पराजुलीले मित्रलाई भन्दा मिसेसलाई ज्यादा समय छुट्याएका छन । तैपनि किन किन हरि दाई र यो जोशिलो मानिस मेरो स्मृतिमा ज्यादा आइरहन्छ । यी दुईसंग वसेर म सामान्यको चौरमा घन्टौ विताउथे । सामान्यले ढोका थुनेपनि खुल्ला चौरमा हामी वसी रहन्थ्यौ । मित्रहरु जंहा हराएपनि ती स्मृति ताजै छन ।
३ वर्ष सजिलै वितेछन । अनेक भुगोल, मानिस र कामकाजको अनुभव दिलाएर गए ति तीन वर्ष । यद्यपि यी ३ वर्ष भन्दा ६ महिना स्मृतिमा प्यारो भएर वसेका छन । स्टाफ कलेजको चौरमा सधै गुनासो गर्दै खाएको खाजाको स्वाद त्यति वेला नभएर यति वेला ज्यादै मिठो वन्दो रहेछ । प्रहरी तालिममा दौडदा घुडा दुखेपनि अहिले संझीदा मात्रै पनि मुहारमा मुस्कान आउछ ।
जनकपुर जादा पृथ कटुवाल भेटिन्छन, पाल्पा जादा के. बी. खत्री भेटिन्छन, सिराहा जादा रामकुमार महतो भेटिन्छन त महेन्द्रनगर जादा धर्मराज जोशी कम्ती रमाइलो हुदैन नंया ठांउमा मित्रहरु भेटिदा । व्याटको उपलव्धी यही हो । नवराजजी सामान्यमा भएकाले अधिकांश साथीहरुको सरुवा सहज भएको छ । तालिम छुटेपनि व्याटको वर्षगाठ नछुटाउने विजया सत्याल, सधै सकारात्मक सोच्ने र जीवनमा नतिजा पनि त्यस्तै पाउने मिनाक्षी भुर्तेललाई भेट्दा वेग्लै उर्जा महशुश हुन्छ । सिम्पल र सदावहार सुरज भेट्दा छुट्टै आनन्द आउछ । आइदिएको भए रमाइलो र रौनक थप्ने राजन पौडेल र भट्टराई कता गए होलान । नंया कुरा सिक्न सधै तत्पर रहने हरिकला आचार्य अहिले जिल्ला हांकेर वसेकी छन । अनुप के.सी नआएको भएर होला गोर्खाली मित्र भट्ट आएनन । धर्मराज रोकाया, मात्र होइन सदावहार जोक्सका धनी अर्जुन कुमार मन्डल पनि अनुपस्थित रहे । तारा जोशी देखि तारा कुंवर सम्म, तिलक खड्का देखि पिंकी राय सम्मका मित्रहरु कार्यक्षेत्रमा भएर आउन पाएनन ।
अनेक व्यक्ति चित्रहरुको यो लामो सुचिमा भेटिएकामात्र होइन नभेटिएका मित्रहरुको सुची पनि लामो छ । मौका मिले आगे साल भेटोला । २६ औ व्याटका सवै मित्रहरुमा लाख शुभकामना ।

नाचगानमा रमाउदै सहभागीहरु ।

फडिन्द्र, सुरज र दुर्गा वन्जाडे मधुर मुस्कानका साथ ।

सहभागी मित्रहरुको सामुहिक तस्विर ।

मान्छे सानो छदा अभिभावकका सपना देख्छ, उमेर पुगे पछि आफ्नै र उमेर पाकेपछि सन्तानका । खहरे वसन्त दाइका हकमा यी कुरा पुरा पुर लागु हुन्छन । शहरका सपना थिए, विदेशका अनुभव थिए । छातिमा दम थियो सहयोग गर्ने हितैसीहरु थिए । तैपनि उनका लागि गांउ नै प्यारो भयो ।
केही हप्ता अगाडी उनको पसन्दीदो वाइकको यात्रु भएर लामो यात्रा गर्ने मौका पाउदा वसन्त दाईले भने “भाइ विदेश तिरै रमायो म पनि कत्ति विदेश जानु भनेर घर फर्किए । मलाई राजनीतिसंग खासै लेना देना छैन । वस गांउमा वस्छु जानेको सिकाउछु ।”
सानै देखि अवसर पाएका र घांस दाउराको सिमित घेरावाट पर पुगेका वसन्त दाईले पाल्पाको जनता मावी हुदै विद्यालय शिक्षा पुरा गरे । उच्च शिक्षा काठमाण्डौवाट सकेपछि केही समय विदेशको अनुभव वटुले । पुन स्वदेश फर्के र राजधानीमै व्यवसाय शुरु गरे । यी तमाम उकाली ओराली पछि एक दिन उनले निश्चय लिए अव गांउ फर्किन्छु जानेको गांउमै गर्छु, वर्षौको जागिरे जीवनपछि अवकास पाएका माता पिताको सेवा गर्छु ।
उनी गांउ फर्किए । जमावीमा जानेको सेवा गर्न शुरु गरे रात भनेनन, दिन भनेनन, उनलाई झरीले रोकेन, हावाले छेकेन । नंया अवधारणा ल्याए । ठुलो भवन छ यसैमा होस्टेल चलाउने र विद्यार्थीलाई परिक्षा केन्द्रीत पढाउने । केहीले विरोध गरे ! पैसा कमाउने मेसो भन्ने आरोप लगाए । कतिले भने नसक्नेको ढाड सेक्ने भए । आखिर उनका कुरामा सवै शिक्षक विद्यार्थी सहमत भए । भारत सरकारको सहयोगमा वनेको भवन काम आयो । विद्यार्थीले रात दिन मेहनत गरे शिक्षकले सघाए । आज आएर पहिलो प्रयासमै गांउको मही र ढिडो खाएर हुर्केका केटाकेटीले विशिष्ट श्रेणीमा पास गरे । पहिलो प्रयोस भएकाले थोरै कमजोरी भयो । ७९ प्रतिशत ल्याएर कति पय विद्यार्थी विशिष्ट श्रेणी ल्याउन सकेनन । फोनमा थकथकाउदै थिए वसन्त दाई । यसरी विशिष्ट श्रेणी ल्याउनेमा वसन्तदाईकी छोरी पनि थिइन ।
केटा केटीको पढाइको वहाना देखाउदै शहर वस्नेहरुकालागि वसन्त दाई दह्रो जवाफ वनेका छन यतिवेला । राजनीतिको चस्मा लगाउनेहरुकालागि होस्टेल चलाउदा पनि जम्मा २८ जना पास् भए भन्न मिलेको छ । यद्यपि यी वसन्त दाई गांउले केटा केटीको आशा वनेका छन । उनी शिक्षक मात्रै होइनन गांउलेका सवै थोक वनेका छन । ज्वरो आउदां सिटामोल पुर्याउने देखि पखाला लाग्दा एमजिटसम्म पछि नपर्ने विन्दास वसन्त दाईलाई लाख सलाम ।

यस्तै छ मेरा चलनः वसन्त दाई र उनको प्रिय वाइक ।

झाडाले सतायोः झाडा पखालाले ग्रस्त वनेपछि तिनै वसन्तदाईले ल्याइदिएको एमजिट खादै दर्लामी सेना साथमा लुंछेली छविलाल दाई ।

दशै राम रमाइलो गर्ने गजवको मौका हो । यही अवसरमा भेला हुने साथीभाइबीच अनेक गफ गाफका अलावा विभिन्न रमाइलो गर्ने वहानाहरु निस्किन्छन । राजधानीको सधै असारे धपेडी भुल्न विर्घा पुगेको म यी धपेडी बाट रिफ्रेस हुन अली ढिला सम्मै गांउमा रहे । यसै क्रममा गांउमा रहेका विभिन्न उमेरस मुहका दाजु भाइ मेरा मित्र मन्डलीमा सहभागी वने । विहान भर गांउघरको भेटघाट, घुमघाम, दिउसो गणेशका घरमा हुने चक्कीका कार्यक्रमपछि हाम्रा हरेक साझ विशेष रहे । कुलामुनी भट्टराइकोमा गपुले सुन्ने देखि खर्सिगैह्रा नौली दिदीकोमा भाले खोज्ने सम्मका रमाइलाबीच एक दिनको रातो भालेको डायरी यंहाहरुलाई ।
खासमा गोविन्द, राजेन्द्र, शुरेश, सन्जु वावा, शेषकान्त र म यस समुहका अभियन्ता वन्यौ । यो समुहले खर्सिगैहवाट रातो भाले खाजेर ल्याएर खाएपछि लाइवे्ररीको आगनमा रमाइलो गर्दासम्मका तस्विरहरु यंहा राखिएको छ ।

कता पाइएलाः रातो भाले कंहा होला भन्ने जानकारी लिदै फोनमा युवाहरु ।

भाले होलाकीः खर्सिगैह नौली दिदीको घरमा भालेको खोजीकर्ता युवाहरु ।

बीचको ठिक होलाः भालेलाई घेराहाल्दै गोविन्द ।

अंह यति सानो त कंहा दिन्छु रः नौली दिदी प्रतिवाद गर्दै ।

कुखुरी कांः छोप्न थालेपछि भागेर गोठको धुरीमा पुगेको रातो भाले ।

चाुखुम कीः रातो भालेको परिकार तयार हुदै ।

भोजन भन्दा भोक मिठोः भालेको स्वाद भुजासंग लिदै शुरेश पान्डे ।

मरी लानु के छ र ः भालेको भोजन पछि लाइवे्ररीमा राती आगो वालेर रमाइलो लिदै सहभागीहरु । रमाइलो रात्रीको पूर्वाधसम्म चलेको थियो र मेरो काठमाण्डौ यात्रा विहान सखारै शुरु भएको थियो ।

विर्घाको भन्जिगंमा जन्मिएर कहिले विरागंदी त कहिले नेवारी कुवा हुदै कट्टी वसाइ आएका मोहनीलाल खराल एक वहुरंगी व्यत्तित्वका धनी हुन । केटाकेटीमा हामीलाई वाघका कथा सुनाउने देखि, वनको रखवार गर्ने तथा वाख्रा पालन गर्ने देखि महिनै पिच्छे सत्य नारायण पूजा गर्ने मोहनीलाल खराल अहिले जीवनको उत्तरार्धमा रहेका छन । समाजिक काममा सक्रिय मोहनीलालका विभिन्न रुपका तस्विरहरु यंहा ।

स्थानीय युवासंग मनोरन्जन गर्दै मोहनीलाल ।

क्षेत्रपाल मन्दिरमा मोहनीलाल ।

आफ्नै घरमा रहेको पसलमा छोरा रामप्रसाद संग मोहनीलाल ।

– सुमन आचार्य

त्यतिवेला म कृषि विभागमा काम गर्थें । मीनभवनमा म र मेरो सानैदेखिको साथी संगै बस्थ्यौं । उनलाई मैले भेष मात्र भन्ने गर्थें । उनी साह्रै मिलनसार व्यक्ति थिए । हामीले सानै देखि माष्टर ड्रि्रीसम्म संगै एउटै स्कुल र कलेजमा पढेका हौं । कृषि विभागमा काम गर्ने क्रममा घर जान पर्यो भने काज लिएर जाने गरिन्थ्यो । यसलाई साथीहरु घरकाज भन्थे । नेपालको प्रशासनमा यो सामान्य कुरा नै हो । तैपनि हाकिमले बाटोमा पर्ने कुनै शाखा कार्यालयको काम पनि गरेर आउनु भन्थे । सोही अनुसार काज लिएर जाने भएं । काज थियो पाल्पाको ।

भेषले म पनि संगै जान्छु, भने, मलाई खुसी नै लाग्यो । तर उनले एउटा शर्त राखे । शर्त के थियो भने घर जाँदा बाटोमा उनकी प्रेमिकालाई भेट्ने । काठमाण्डौको डेरामा बस्दा उनको ती केटीसंग प्रेम बसेको रहेछ । त्यो प्रेमको खुलासा पनि ती केटीले कतिवेला गरिछन् भने उनी काठमाण्डौ छोडेर स्यांग्जा जानलागेको बेला गोंगवु वसपार्कमा ‘म यहाँबाट हिंडेपछि मात्र खोल्नु है’ भनेर भेषलाई एउटा कागजको टुक्रा दिएकि रहिछन् । भेषले सो टुक्रा लिएर हस्यांग फस्यांग गर्दै डेरामा आए । उनले मसंग कुनै कुरा लुकाउँदैनथे किनकी हामी अभिन्न मित्र थियौं । मलाई कागजको टुक्रा देखाउँदै भेषले भने ‘यो उनले दिएकी हुन्’ । हामीले सो कागजको टुक्रा हेर्यौं । त्यसमा मिठा मिठा प्रेमका कुराहरु लेखिएका थिए र अन्तमा उनलाई भेटगर्न आउनको लागि आमन्त्रण पनि गरिएको थियो । सो टुक्रामा उनको ठेगाना पनि लेखिएको थियो लम्वेक, आलमदेवी गाविस स्यांग्जा ।

हामी काठमाण्डौबाट पोखरा तर्फ प्रस्थान गर्यौं । विहानको मिरि्मरेमै बसले पोखरा बसपार्कमा ओराल्यो । अब त्यो आलम देवी गाविसको लम्वेक भन्ने गाउँमा जान पोखराबाट कहाँजाने वा कुन बस चढ्नु पर्छ त्यो चाहि हामीलाई थाहा थिएन । त्यहीँ उज्यालो भयो, दर्जनौ बसलाई सोधियो, अहँ कसैलाई थाहा छैन । अन्ततोगत्वा एउटा जान्ने मान्छे भेटियो । उसले भन्यो ‘तपाईहरु गल्यांग ओर्लनुस त्यसपछि हिड्नु पर्छ’ । कति हिड्नु पर्छ उसले बताएन र हामीले पनि सोध्ने आवश्यकता ठानेनौं किनकी सडकबाट केही मिनेटको दुरीमा होला भन्ने हामीलाई लागेको थियो ।

गल्यांग आयो र हामी बसबाट ओर्लियौं । विहानको ११ बजेको थियो । Continue reading →